Η πίστη, ως μέσο επίτευξης πολιτικών στόχων, είναι φαινόμενο σύνηθες κατά τη μακραίωνη πολιτική και....
κοινωνική ιστορία. Η «Μακεδονική Εκκλησία» αποτελεί το πιο χαρακτηριστικό δείγμα της χρησιμοποίησης της πίστης και της οργανωμένης εκκλησίας για σκοπούς εθνικούς και πολιτικούς.
Οι κάτοικοι της περιοχής που ονομάζουμε ΠΓΔΜ, από την εποχή του εκχριστιανισμού των σλάβων ήσαν χριστιανοί ορθόδοξοι στο δόγμα και ανήκαν στη δικαιοδοσία του Πατριαρχείου Σερβίας. Κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, οι Γερμανοί, αντικατέστησαν τους Σέρβους ιεράρχες, με Βούλγαρους, εξυπηρετώντας τις επεκτατικές βλέψεις της συμμάχου τους Βουλγαρίας. Με την αποχώρηση όμως των Γερμανικών στρατευμάτων και τη δημιουργία της «Λαϊκής Δημοκρατίας της Μακεδονίας» το 1944 από τον Τίτο, οι Βούλγαροι επίσκοποι καθαιρέθηκαν και τη θέση τους κατέλαβαν σλαβομακεδόνες ιεράρχες. Από εδώ, αρχίζει και ο προσανατολισμός της εκκλησιαστικής αυτής οντότητας στην προσπάθεια δημιουργίας ενός έθνους και μιάς συνείδησης, της «Μακεδονικής» έτσι όπως με σχέδιο και επιμονή φιλοτεχνούσε το καθεστώς στο νέο κρατίδιο που είχε ως πρωτεύουσα τα Σκόπια.
Η μάχη που δόθηκε στο εκκλησιαστικό πεδίο ήταν σκληρή και επεκτάθηκε και πέραν της ΠΓΔΜ. Μεταφέρθηκε στην Αμερική, τον Καναδά, αλλά και στην Αυστραλία, όπου ζούσαν μετανάστες προερχόμενοι από την περιοχή βόρειά μας. Όπως μας πληροφορεί ο Δρ. Αθανάσιος Γραμμένος στη διδακτορική μελέτη του «Ορθόδοξος Αμερικανός», που αναφέρεται στον Αρχιεπίσκοπο Β. και Ν. Αμερικής Ιάκωβο, οι νέοι σλαβομακεδόνες ιεράρχες, έθεσαν αμέσως το ζήτημα της αυτονομίας από τη Σερβική Εκκλησία. Τον Μάρτιο του 1945, στα Σκόπια, συγκαλείται κληρικολαϊκή συνέλευση από 300 κληρικούς και λαϊκούς, όπου αποφασίζεται η ανασύσταση της «πάλαι ποτέ διαλαμψάσης» Αρχιεπισκοπής Αχρίδος, ως αυτοκέφαλης «Μακεδονικής Εκκλησίας» , με χαρακτήρα απολύτως εθνικό. Με «εθνικούς επισκόπους», «εθνικό κλήρο», και βασικό σκοπό, τη διαφύλαξη της ιδιαιτερότητας του «μακεδονικού» λαού.
Αυτή η «εθνική» προσέγγιση του ζητήματος είναι καταφανώς αντικανονική. Ως οικουμενική η Ορθόδοξη Πίστη δεν μπορεί να καθορίζεται και πολύ περισσότερο να στριμώχνεται σε καλούπια εθνοτικά. Παρ όλες τις πιέσεις λοιπόν του Τίτο προς το Πατριαρχείο Σερβίας, ο Πατριάρχης Βικέντιος, το 1958, καταδίκασε τις πιο πάνω ενέργειες ως αυθαίρετες και αντικανονικές. Λίγο αργότερα ο Βικέντιος πέθανε υπό αδιευκρίνιστες συνθήκες. Έγγραφο της ΚΥΠ προς το Υπουργείο Εξωτερικών, πληροφορεί πως ο Βικέντιος δηλητηριάσθηκε, κάτι που όμως δεν επιβεβαιώνεται από Σερβικές πηγές. Όπως και να χει, ο διάδοχός του Πατριάρχης Γερμανός, το 1959, παραχώρησε αυτονομία στη «Μακεδονική Εκκλησία». Η απόφαση αυτή, συμπεριλαμβάνει και όρους σύμφωνα με τους οποίους η γλώσσα που χρησιμοποιείται είναι η «Μακεδονική», ενώ Μητροπολίτης μπορεί να γίνει μόνο ένας «Ορθόδοξος Μακεδόνας». Έντονη είναι λοιπόν η σημασία του εθνικού προσδιορισμού, και καταφανής η πολιτική διάσταση της ίδρυσης αυτής της νέας Εκκλησίας.
Ο μηχανισμός εκείνος που εργάζεται για τη δημιουργία μιας νέας εθνότητας, χρησιμοποιεί ως πολύτιμο και αποτελεσματικό βραχίονα την πίστη και την οργανωμένη εκκλησία. Με τη σθεναρή στάση του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Κωνσταντινούπολη απέναντι σε αυτή την πολιτικής έμπνευσης Εκκλησία, η «Μακεδονική Εκκλησία» απομονώνεται από όλες τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες και τα Πατριαρχεία ως αντικανονική και σχισματική. Παρ όλα αυτά, οι βόρειοι γείτονές μας επιμένοντας, επεκτείνουν τη δράση τους προς την Αμερική, την Αυστραλία και τον Καναδά, στέλνοντας ιερείς το 1957, για τους εγκατεστημένους εκεί από το 1950, σλαβομακεδόνες. Ο τότε Αρχιεπίσκοπος Αμερικής Μιχαήλ, αλλά και ο Οικουμενικός Πατριάρχης Αθηναγόρας, παρακολουθούν τη δράση τους. Μέσα από τους ναούς της σλαβομακεδονικής Εκκλησίας, περνά και η γνωστή προπαγάνδα των Σκοπίων. Τα συλλαλητήρια δεν είναι μόνον ελληνική υπόθεση. Μέσα από τους διαύλους της πίστης και με πρωταγωνιστές ιερωμένους της Σκοπιανής Εκκλησίας, οργανώνονται πολιτικές διαμαρτυρίες σε χώρες όπου υπάρχει σλαβομακεδονική διασπορά.
Όμως εντός της ΠΓΔΜ, υπάρχει τα τελευταία χρόνια αμφισβήτηση της μη κανονικής «Μακεδονικής Εκκλησίας». Το 2005, ο Πατριάρχης της Σερβίας, αγνοώντας την τοπική εθνική Εκκλησία, τοποθετεί ως επίσκοπο Αχρίδος τον Ιωάννη, μέχρι τότε επίσκοπο Βέλες. Ο Ιωάννης, είναι ένας ιεράρχης, ο οποίος αφού σπούδασε στη Σχολή Πολιτικών Μηχανικών στα Σκόπια, στη συνέχεια φοίτησε στη Σχολή Ορθόδοξης Θεολογίας του Πανεπιστημίου Βελιγραδίου. Δεν αναγνώρισε την «Μακεδονική Εκκλησία», θεωρώντας την και αυτός, αντικανονική και σχισματική. Ήδη, το 2004, είχε καταδικαστεί σε 18μηνη φυλάκιση ως υποκινητής εθνοτικού και θρησκευτικού μίσους. Το 2006 καταδικάσθηκε ξανά, σε άλλα δύο χρόνια φυλάκισης.
Όπως είναι φανερό, οι βόρειοι γείτονες μας έχουν ξοδέψει μεγάλο πολιτικό κεφάλαιο για την εδραίωση της «Μακεδονικής Εκκλησίας».
Στις ημέρες μας, ζούμε την προσπάθεια συνεννόησης και επίλυσης ενός ζητήματος που εκκρεμεί εδώ και δεκαετίες. Ο Έλληνας Πρωθυπουργός καθώς και ο ομόλογός του από την ΠΓΔΜ, μαζί με τους Υπουργούς Εξωτερικών κινούνται προσεκτικά και ακούραστα. Με αργά βήματα αλλά και συνεπή στις θέσεις των δύο κρατών. Με ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω θα μπορούσαμε να πούμε.
Ευχάριστη εξέλιξη είναι η επιστολή προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο, της ίδιας της «Μακεδονικής Ορθόδοξης Εκκλησίας – Αρχιεπισκοπής Οχρίδας», την οποία συνυπογράφει και ο Πρωθυπουργός Ζόραν Ζάεφ και όπου ζητείται η επαναφορά της Εκκλησίας αυτής, στην κανονικότητα. Η τακτοποίηση δηλαδή, ενός θέματος που ταλαιπώρησε χρόνια πολίτες και πιστούς στην ΠΓΔΜ. Η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου, με ανακοίνωσή της, αποφάσισε να επιληφθεί και να διενεργήσει τα δέοντα.
Αναμφισβήτητα, η κίνηση αυτή δεν είναι ασήμαντη. Το αντίθετο μάλιστα. Εμμέσως πλην σαφώς, αναγνωρίζεται από πλευράς των Σκοπίων, πως το «εργαλείο πολιτικής» στο οποίο επενδύθηκαν δεκαετίες αγώνων και προσπαθειών για τη νομιμοποίησή του και τη μέσω αυτού επίτευξη των αλυτρωτικών αιτημάτων της ΠΓΔΜ ολοκλήρωσε τον κύκλο του, φθάνοντας σε πλήρες αδιέξοδο. Πρόκειται για μια κίνηση που πρέπει να τύχει της αντιμετώπισης που αρμόζει στο μέγεθος και την ευαισθησία της και σε πολιτικό, αλλά και σε εκκλησιαστικό επίπεδο.
*Βουλευτής Αττικής ΣΥΡΙΖΑ, Γραμματέας της Επιτροπής Μορφωτικών Υποθέσεων.
(ΠΗΓΗ : https://tvxs.gr/news/egrapsan-eipan/makedoniki-ekklisia-stin-ypiresia-tis-politikis )
Παναγιώτης (Πάνος) Σκουρολιάκος
Βουλευτής Περιφέρειας Αττικής
