Όχι, η Ρωσία δεν περιορίζει την ροή φυσικού αερίου στην Ευρώπη

 του Ιωάννη Νασιούλα

Περιορίζει η Ρωσία τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη; Η απάντηση που προκαλεί έκπληξη είναι: Όχι. Πολλοί στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ φαίνεται να πιστεύουν ότι... η Ρωσία, ως απάντηση στις δυτικές κυρώσεις, περιόρισε τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη. Ωστόσο, αυτό απλώς δεν συμβαίνει. Υπάρχουν σήμερα πέντε μεγάλοι αγωγοί που προμηθεύουν –ή θα μπορούσαν να προμηθεύουν– ρωσικό αέριο στην Ευρώπη: ο Nord Stream I και ο Nord Stream II μέσω της Βαλτικής Θάλασσας στη Γερμανία. Ο αγωγός Jamal μέσω της Πολωνίας στη Γερμανία· Οι αγωγοί Soyuz και Brotherhood μέσω της Ουκρανίας· Ο αγωγός TurkStream μέσω της Μαύρης Θάλασσας και της Τουρκίας προς τη Νοτιοανατολική και Κεντρική Ευρώπη. Όλοι αυτοί οι αγωγοί είναι επί του παρόντος εκτός λειτουργίας ή λειτουργούν με περιορισμένη δυναμικότητα – αν και όχι λόγω ρωσικών αντιποίνων, αλλά λόγω κυρώσεων ή πολιτικών αποφάσεων της Δύσης: Ο αγωγός Jamal έκλεισε επειδή η Πολωνία τερμάτισε την επιχειρησιακή συμφωνία με τη Ρωσία (μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και για να γίνει ανεξάρτητη από το ρωσικό φυσικό αέριο). Ο αγωγός Soyuz – ο οποίος αντιπροσωπεύει περίπου το ένα τρίτο του φυσικού αερίου που παραδίδεται μέσω της Ουκρανίας – έχει κλείσει από την Ουκρανία αφού οι δυνάμεις LPR ανέλαβαν τον έλεγχο του σταθμού συμπίεσης αερίου. Το Nord Stream I λειτουργεί με περιορισμένη χωρητικότητα, επειδή οι κυρώσεις του Καναδά και της ΕΕ έχουν εμποδίσει την επισκευή και την επιστροφή ενός στροβίλου αερίου συμπιεστή Siemens. Το Nord Stream II ολοκληρώθηκε στα τέλη του 2021, αλλά δεν τέθηκε ποτέ σε λειτουργία λόγω της πολιτικής πίεσης των ΗΠΑ στη Γερμανία. Η Γερμανία ακύρωσε την πιστοποίηση του αγωγού στις 22 Φεβρουαρίου. Ο TurkStream – ο οποίος το 2014 αντικατέστησε το έργο South Stream – παραμένει σε λειτουργία, αλλά λόγω των κυρώσεων της ΕΕ, η Βουλγαρία αρνήθηκε την πληρωμή σε ευρώ στη ρωσική Gazprom Bank. Αντίθετα, η Ουγγαρία αψήφησε τις κυρώσεις της ΕΕ και συνεχίζει να λαμβάνει φυσικό αέριο μέσω του TurkStream. Μια άλλη ευρέως διαδεδομένη παρανόηση είναι ότι η Ρωσία ζήτησε «πληρωμή σε ρούβλια» για να ανταπαντήσει τις δυτικές κυρώσεις. Ωστόσο, ούτε αυτό ισχύει. Αντίθετα, αφού οι δυτικές κυρώσεις κατά της ρωσικής κεντρικής τράπεζας πάγωσαν περίπου 300 δισεκατομμύρια δολάρια σε ρωσικά συναλλαγματικά αποθέματα, η Ρωσία αποφάσισε ότι οι πληρωμές σε ευρώ και δολάρια για φυσικό αέριο πρέπει να γίνουν σε λογαριασμό στη ρωσική Gazprom Bank και στη συνέχεια να μετατραπούν σε ρούβλια από τη ρωσική κεντρική τράπεζα (για να αποφευχθεί η κατάσχεση από τις ΗΠΑ/ΕΕ). Γιατί η Ρωσία δεν περιορίζει (ακόμη) ενεργά ή δεν σταματά τις ροές φυσικού αερίου προς την Ευρώπη; Απλά επειδή η Ρωσία ενδιαφέρεται να κερδίσει έσοδα από τις εξαγωγές φυσικού αερίου, να θεωρείται αξιόπιστος προμηθευτής και να αποφευχθεί η περαιτέρω κλιμάκωση της σύγκρουσης στην Ουκρανία και η άμεση αντιπαράθεση με τις χώρες του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, η Ρωσία άσκησε πίεση στο Καζακστάν να αποτρέψει τις εξαγωγές πετρελαίου του Καζακστάν μέσω Τουρκίας αντί Ρωσίας. Γιατί τότε η Ευρώπη θέτει σε κίνδυνο τον εφοδιασμό της με φυσικό αέριο μέσω κυρώσεων κατά της Ρωσίας; Ο αρχικός στόχος ήταν πιθανό να ακρωτηριάσει τα ρωσικά έσοδα από τις εξαγωγές και τη ρωσική οικονομία. Ωστόσο, αυτό έχει σε μεγάλο βαθμό αποτύχει καθώς οι διεθνείς τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου έχουν αυξηθεί σε υψηλά ρεκόρ. Έτσι, τα ρωσικά έσοδα από το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο έχουν πράγματι αυξηθεί από το ξέσπασμα του πολέμου στην Ουκρανία (αν και οι τεχνολογικές κυρώσεις εξακολουθούν να δαγκώνουν ). Ωστόσο, η δυτική απάντηση μπορεί πραγματικά να γίνει κατανοητή μόνο από την προοπτική των ΗΠΑ, όχι από την ευρωπαϊκή προοπτική. Από την προοπτική των ΗΠΑ, η διακοπή των ροών ρωσικού φυσικού αερίου προς την Ευρώπη είναι ένα μέσο για την απομόνωση της Ρωσίας, πιέζοντας την Ευρώπη να υποστηρίξει τον πόλεμο αντιπροσώπων των ΗΠΑ στην Ουκρανία και αναγκάζοντας την Ευρώπη να στραφεί σε αμερικανικές ή αραβικές προμήθειες φυσικού αερίου LNG . Το πιο προφανές παράδειγμα αυτής της στρατηγικής είναι ο αγωγός Nord Stream II, τον οποίο οι ΗΠΑ μπλόκαραν παρά τη γερμανο-ρωσική συμφωνία. Επιπλέον, η στρατηγική των ΗΠΑ στην Ουκρανία πρέπει να εξεταστεί στο πλαίσιο της ευρύτερης στρατηγικής των ΗΠΑ στην Ευρασία. Τον Ιούνιο, ο πρώην υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ και πρώην διευθυντής της CIA, Μάικ Πομπέο, εξήγησε σε μια ομιλία του στο Ινστιτούτο Χάντσον: «Βοηθώντας την Ουκρανία, υπονομεύσαμε τη δημιουργία ενός ρωσο-κινεζικού άξονα με στόχο την άσκηση στρατιωτικής και οικονομικής ηγεμονίας στην Ευρώπη, στην Ασία και στη Μέση Ανατολή. Πράγματι, ενισχύοντας την Ουκρανία, αποδεικνύουμε στην Κίνα το κόστος της εισβολής στην Ταϊβάν. Πρέπει να αποτρέψουμε τον σχηματισμό ενός πανευρασιατικού κολοσσού που θα ενσωματώνει τη Ρωσία, αλλά με επικεφαλής την Κίνα». Παρά τις μειωμένες ροές ρωσικού φυσικού αερίου, οι περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες – συμπεριλαμβανομένης της Γερμανίας – θα εξακολουθήσουν να φτάσουν τα επίπεδα των στόχων αποθήκευσης αερίου για τη χειμερινή περίοδο, αν και σε σημαντικά υψηλότερες τιμές της αγοράς. Αυτό έχει ήδη οδηγήσει σε κάποιες περίεργες καταστάσεις, όπως στην περίπτωση του μεγαλύτερου παραγωγού λιπασμάτων της Γερμανίας, ο οποίος είναι αναγκασμένος να σταματήσει την παραγωγή, ενώ οι ελλείψεις λιπασμάτων αντικαθίστανται από εισαγωγές από τη Ρωσία, οι οποίες έχουν εξαιρεθεί από κυρώσεις.

Ιωάννης Νασιούλας Ο Ιωάννης Νασιούλας είναι Διδάκτωρ Κοινωνιολογίας, Εμπειρογνώμων της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και Διευθυντής του Ινστιτούτου Κοινωνικής Οικονομίας. Είναι Επικεφαλής της Δημοτικής Παράταξης "Νέα Αρχή για την Θεσσαλονίκη" και Δημοτικός Σύμβουλος του Δήμου Θεσσαλονίκης.