Στις 20 Ιουνίου 1978, ημέρα Τρίτη, στις 23.04' το βράδυ, ώρα Ελλάδας, ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,5 Ρίχτερ, ταρακούνησε την πόλη κι επικράτησε το χάος.
Το επόμενο πρωί ....
φάνηκαν οι καταστροφικές συνέπειες: 49 νεκροί -29 εκ των οποίων στην πολυκατοικία της πλατείας Ιπποδρομίου- 220 τραυματίες και περίπου 800.000 άστεγοι στο νομό.
Μύθοι, δοξασίες και φήμες
Οπως είναι φυσικό σε τέτοιες περιπτώσεις, επί μέρες κυριαρχούσαν απίστευτοι μύθοι, φαντασίες και φήμες.
-Χαρακτηριστικότερο παραμύθι των ημερών ήταν "η γριά με το κόκκαλα", που το διέδιδαν (ευτυχώς δεν υπήρχε ιντερνετ τότε, φαντάζεστε τι σπαμάρισμα θα έπεφτε;) από στόμα σε στόμα, κυρίως οι γυναίκες: υποτίθεται ότι ένας ταξιτζής πήρε μια γριά, 1 ώρα πριν το σεισμό, η οποία κάποια στιγμή του είπε "παιδάκι μου θα γίνει μεγάλος σεισμός, κατέβασέ με εδώ, τώρα" ...και κατεβαίνοντας βιαστικά, ξέχασε την τσάντα της, μέσα στην οποία υπήρχαν ανθρώπινα οστά....
- Η άλλη φήμη ήταν ότι "συγγενείς από τη Σουηδία, τηλεφώνησαν και μας είπαν, ότι σεισμολόγοι από τη Σουηδία, προβλέπουν σεισμό 8 ρίχτερ. Το είπε η τηλεόραση της Σουηδίας". Ήταν η χρονιά που πρωτοακούστηκε η λέξη "Ουψάλα" (μαζί με τις λέξεις "Παπαζάχος", "Κούβελας", "Νίκος").
- Η ερώτηση που κυριαρχούσε ήταν: τη δικιά σας πολυκατοικία τι την έβγαλαν; κόκκινη, κίτρινη ή πράσινη;
- Η άλλη δοξασία έλεγε ότι τον σεισμό τον προκάλεσε η πανσέληνος (κατ΄άλλους η ζέστη).
- Αυτό που δεν ήταν μύθος, ήταν οι ευθύνες του ζαχαροπλαστείου Νίκος στην οδό Νικηφόρου Φωκά, που έκοψε κολόνες στην οικοδομή που έπεσε, αλλά πάνω από όλα: η σκόνη ! Τρομερή σκόνη παντού ! Σύννεφα σκόνης κατέκλυσαν την πόλη !
- Είχε κι ένα καλό ο σεισμός: ότι αναπτύχθηκαν φοβερές ανθρώπινες σχέσεις "γειτονιάς" στους καταυλισμούς και πολλοί -παρά την ταλαιπωρία- θα θυμούνται με χαμόγελο τη ζωή στα αντίσκηνα.
η συνέχεια εδώ
Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νεώτεροι που λένε και στο ποδόσφαιρο.
:
Στις 20 Ιουνίου 1978, ημέρα Τρίτη, στις 23.03'.58'' το βράδυ, ώρα Ελλάδας ((20.03 ώρα Γκρήνουιτς (GMT)), ισχυρός σεισμός μεγέθους 6,5 Ρίχτερ, ταρακούνησε την πόλη κι επικράτησε το χάος.
Το επόμενο πρωί φάνηκαν οι καταστροφικές συνέπειες: 49 νεκροί -29 εκ των οποίων στην πολυκατοικία της πλατείας Ιπποδρομίου- 220 τραυματίες και περίπου800.000 άστεγοι στο νομό.
Σήμερα, στο κτήριο της οδού Ιπποδρομίου που έπεσε, στεγάζεται το Κέντρο Ιστορίας του Δήμου Θεσσαλονίκης. Ο σεισμός έγινε αισθητός στη μισή Ελλάδα και σε μεγάλο μέρος των Βαλκανίων, αφού το εστιακό του βάθος ήταν μόλις 11 χιλιόμετρα.
Εντοπίστηκαν :
-3.170 (4,5%) κτίρια με σοβαρές και επικίνδυνες βλάβες, (κόκκινα)
-13.918 (21,0%) κτίρια με μέσης ή και μικρής κλίμακας βλάβες, (κίτρινα) και
-49.071 (74,5%) κτίρια χωρίς βλάβες (πράσινα).
Tην αποκατάσταση των σεισμοπαθών ανέλαβε η ΥΑΣΒΕ (Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων Βορείου Ελλάδας).
Έμεινε στη μέση η μετάδοση του αγώνα Ιταλίας-Αυστρίας
Την ώρα του σεισμού, όλοι οι Θεσσαλονικείς ήταν μαζεμένοι στα σπίτια τους. Τότε υπήρχαν δύο τηλεοπτικοί σταθμοί, η ΕΡΤ και η ΥΕΝΕΔ.
-Στην ΕΡΤ έπαιζε το σήριαλ εποχής "ΕΞΟΔΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ" (έπαιζαν οι Γιώργος Φούντας , Θάλεια Παπάζογλου , Δάνης Κατρανίδης , Γιάννης Κανδήλας , Γιώργος Τζώρτζης , Μαίρη Κυβέλου , Δημήτρης Ζακυνθινός , Γιάννης Κάσδαγλης), ενώ
-στην ΥΕΝΕΔ, έδειχνε σε μαγνητοσκόπηση (κανονικά ήταν την Κυριακή 18 Ιουνίου) τον αγώνα του Μουντιάλ της Αργεντινής, ΙΤΑΛΙΑ-ΑΥΣΤΡΙΑ (1-0 με γκόλ του Ρόσι στο 14΄το οποίο δεν είδαν οι Θεσσαλονικείς!), αφού η προβολή του αγώνα στην ΥΕΝΕΔ ξεκίνησε στις 23.00, ο σεισμός έγινε στις 23.04 και το γκολ μπήκε στο 14'.
Και για να σας αποζημιώσουμε εμείς του taxalia, σας βάζουμε το βίντεο! Δείτε το γκολ, που χάσατε πριν 34 χρόνια, εξαιτίας του σεισμού:
Μύθοι, δοξασίες και φήμες
Οπως είναι φυσικό σε τέτοιες περιπτώσεις, επί μέρες κυριαρχούσαν απίστευτοιμύθοι, φαντασίες και φήμες.
-Χαρακτηριστικότερο παραμύθι των ημερών ήταν "η γριά με το κόκκαλα", που το διέδιδαν (ευτυχώς δεν υπήρχε ιντερνετ τότε, φαντάζεστε τι σπαμάρισμα θα έπεφτε;) από στόμα σε στόμα, κυρίως οι γυναίκες: υποτίθεται ότι ένας ταξιτζής πήρε μια γριά, 1 ώρα πριν το σεισμό, η οποία κάποια στιγμή του είπε "παιδάκι μου θα γίνει μεγάλος σεισμός, κατέβασέ με εδώ, τώρα" ...και κατεβαίνοντας βιαστικά, ξέχασε την τσάντα της, μέσα στην οποία υπήρχαν ανθρώπινα οστά....
- Η άλλη φήμη ήταν ότι "συγγενείς από τη Σουηδία, τηλεφώνησαν και μας είπαν, ότι σεισμολόγοι από τη Σουηδία, προβλέπουν σεισμό 8 ρίχτερ. Το είπε η τηλεόραση της Σουηδίας". Ήταν η χρονιά που πρωτοακούστηκε η λέξη "Ουψάλα" (μαζί με τις λέξεις "Παπαζάχος", "Κούβελας", "Νίκος").
- Η ερώτηση που κυριαρχούσε ήταν: τη δικιά σας πολυκατοικία τι την έβγαλαν; κόκκινη, κίτρινη ή πράσινη;
- Η άλλη δοξασία έλεγε ότι τον σεισμό τον προκάλεσε η πανσέληνος (κατ΄άλλους η ζέστη).
- Αυτό που δεν ήταν μύθος, ήταν οι ευθύνες του ζαχαροπλαστείου Νίκος στην οδό Νικηφόρου Φωκά, που έκοψε κολόνες στην οικοδομή που έπεσε, αλλά πάνω από όλα: η σκόνη ! Τρομερή σκόνη παντού ! Σύννεφα σκόνης κατέκλυσαν την πόλη !
- Είχε κι ένα καλό ο σεισμός: ότι αναπτύχθηκαν φοβερές ανθρώπινες σχέσεις "γειτονιάς" στους καταυλισμούς και πολλοί -παρά την ταλαιπωρία- θα θυμούνται με χαμόγελο τη ζωή στα αντίσκηνα.
...
Εκεινη την εποχη (ημουν 5 χρονων) εμενα συνεχεια με τη συγχωρεμενη τη θεια μου (που αν και περασαν 7 χρονια που πεθανε, δε περναει μερα που να μη τη σκεφτω.....) στη Νεα Κρηνη (Καλαμαρια)....Βολτα στο ''Μαϊαμι'', στο καμπινγκ των Πολωνων (!) τουριστων, στον Ιππικο Ομιλο.....ονειρεμενα χρονια... Εκεινο το βραδυ ημουνα εγω, η θεια μου, η ξαδερφη μου με τον αρραβωνιαστικο της και η γιαγια μου......Γυρω στις 11.00 βλεπαμε μια σειρα στη τηλεοραση με τον Φουντα...Σε ενα πλανο ο Φουντας ανοιγει το πορτ-μπαγαζ απο ενα Σκαραβαιο....
Ξαφνικα ακουγεται ενα δυνατο βουητο και στη τηλεοραση χανεται η εικονα και δειχνει ''χιονια''...Ξαφνικα ολο το σπιτι αρχιζει να κανει τραμπαλα...Οι πολυθρονες πηγαιναν απο τη μια ακρη στην αλλη, τα ντουλαπια ανοιγαν και επεφταν τα πιατα και τα ποτηρια...και ολα αυτα συνοδεια ενος υποκωφου βουητου......Με το που τελειωσε τρεξαμε στην απεναντι αλανα....Ολος ο κοσμος εξω.....Μαζι και οι αλλες 2 θειες μου, θειοι μου κλπ....Εγω χαζευα συνεχεια το φεγγαρι ενω ετρεμα απο το φοβο μου.....Η θεια ξανανεβηκε επανω για να παρει ρουχα και εμενα με ειχαν πιασει τα κλαματα επειδη αργουσε να κατεβει....Αυτες τις στιγμες τις θυμαμαι λες και εγιναν πριν μερικες μερες...Οταν ξημερωσε ηρθαν οι γονεις μου να με παρουν...Κοιμηθηκαμε 2 βραδυα στα βοηθητικα του Καυταντζογλειου, εξω στο ταρταν...Ο στρατος μας μοιραζε γαλα, μπισκοτα και φαγητο....Θυμαμαι τον πατερα μου να με εχει αγκαλια και τον Καραμανλη (ειχε ερθει να δει τους σεισμοπληκτους) να με τσιμπαει στο μαγουλο και να ρωταει το ονομα μου......
Ξαφνικα ακουγεται ενα δυνατο βουητο και στη τηλεοραση χανεται η εικονα και δειχνει ''χιονια''...Ξαφνικα ολο το σπιτι αρχιζει να κανει τραμπαλα...Οι πολυθρονες πηγαιναν απο τη μια ακρη στην αλλη, τα ντουλαπια ανοιγαν και επεφταν τα πιατα και τα ποτηρια...και ολα αυτα συνοδεια ενος υποκωφου βουητου......Με το που τελειωσε τρεξαμε στην απεναντι αλανα....Ολος ο κοσμος εξω.....Μαζι και οι αλλες 2 θειες μου, θειοι μου κλπ....Εγω χαζευα συνεχεια το φεγγαρι ενω ετρεμα απο το φοβο μου.....Η θεια ξανανεβηκε επανω για να παρει ρουχα και εμενα με ειχαν πιασει τα κλαματα επειδη αργουσε να κατεβει....Αυτες τις στιγμες τις θυμαμαι λες και εγιναν πριν μερικες μερες...Οταν ξημερωσε ηρθαν οι γονεις μου να με παρουν...Κοιμηθηκαμε 2 βραδυα στα βοηθητικα του Καυταντζογλειου, εξω στο ταρταν...Ο στρατος μας μοιραζε γαλα, μπισκοτα και φαγητο....Θυμαμαι τον πατερα μου να με εχει αγκαλια και τον Καραμανλη (ειχε ερθει να δει τους σεισμοπληκτους) να με τσιμπαει στο μαγουλο και να ρωταει το ονομα μου......
Μετα απο αυτο φυγαμε με το θειο μου , οικογενειακως για τη Γουμενισσα οπου μειναμε περιπου 10-15 μερες...Ειχαμε παει και ειδαμε τη μεγαλη ρωγμη στη Βολβη.....Αλλο πραγμα!!!Επιβλητικο...Ακομα κι εγω που ημουν μολις 5 ετων ενιωθα δεος μπροστα σε αυτο το θεαμα.....Οταν γυρισαμε, ειδαμε οτι ειχαμε ''πρασινο΄΄ χαρτι στην οικοδομη και αποφασισαν οι δικοι μου να μεινουμε.......34 (αν θυμαμαι καλα) ανθρωποι σκοτωθηκαν εκεινο το βραδυ....ολοι σε μια οικοδομη, στο Ιπποδρομειο (πλατεια Ναυαρινου) εκει που ηταν το ζαχαροπλαστειο ''Νικος'', του οποιου ο ιδιοκτητης ειχε κοψει τις κολωνες για να ''ανοιξει'' το μαγαζι..... Παντως ειχαν γινει διαφορα πριν και κατα τη διαρκεια του σεισμου.....
1) Η θαλασσα μυριζε πολυ περιεργα ολη την ημερα και ιδιαιτερα το απογευμα....
2) Ενα μηνα πριν, ο πατερας μου ειχε γυρισει σπιτι και ειχε φερει την εφημεριδα ''Μακεδονια''...καθομασταν στη κουζινα και η μητερα τη διαβαζε...Σε μια στιγμη λεει στον πατερα μου οτι καποιος αφησε σε ενα ταξι μια βαλιτσα με ενα σημειωμα που προειδοποιει για μια μεγαλη καταστροφη που θα γινει στη πολη σε ενα μηνα....ο πατερας γελασε και της ειπε να μην πιστευει τετοιες βλακειες.........
3)Με το νηπιαγωγειο μας ειχαν παει εκδρομη στη Ναουσα, στον Αγιο Νικολαο και μας γυρισαν πισω οπως-οπως γιατι η γη ετρεμε....
4)Εκεινη την ημερα το καναρινι που ειχαμε στο κλουβι δε κελαηδησε καθολου και τα σκυλια ουρλιαζαν απο το πρωι
5) Το βραδυ του σεισμου λενε οτι η Αγιου Δημητριου μυριζε μυρο και οτι πολυς κοσμος ειδε μια οπτασια (που εμοιαζε με τον Αγιο Δημητριο επανω στο αλογο......ετσι λενε) επανω στα καστρα..... Εμενα αυτο που μου εχει μεινει, ειναι μια διαρκης αισθηση οτι ανα πασα στιγμη θα γινει σεισμος, που οταν ειναι πολυ εντονη συνηθως....δυστυχως επαλυθευεται....Επισης μια πολυ εντονη φοβια για τη νυχτα, ειδικα τα καλοκαιρια...ακομα και τωρα που γραφω αυτα!!!Ελπιζα οτι μεγαλωνοντας θα μου περασει, αλλα μου φαινεται οτι τωρα ειναι πιο εντονο.... Οποιος εχει να πει κατι πανω σε ολα αυτα....ειμαι ολος...ματια!!!!!
H.P.Baxxter. Εξομολόγηση ενός Θεσσαλονικιού 13-9-2005
....
Άλλη μια αφήγηση :
Τον Ιούνιο του 1978 η Θεσσαλονίκη συγκλονίζεται από έναν ισχυρό σεισμό και από τα χιλιάδες κτίρια της πόλεως, ένα μόνον καταρρέει και αυτό βρίσκεται στην πλατεία Ιπποδρομίου.
Το γεγονός αυτό αν και είναι συγκλονιστικό, ωστόσο δεν προκαλεί κατάπληξη στους αμύητους όσον αφορά την ιστορία της πόλης. Γι΄ αυτούς όμως που γνωρίζουν, είναι ένα ακόμη τραγικό συμβάν στην αλυσίδα των μακάβριων γεγονότων που στοιχειώνουν τον καταραμένο τούτο τόπο.
'Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Στην θέση που βρισκόταν η πολυκατοικία που κατέρρευσε υπήρχε μια κατοικία πού ανήκε σε παλιά οικογένεια της Θεσσαλονίκης. Μόνη κληρονόμος μία υπέργηρη γυναίκα που τα χρόνια και οι συμφορές είχαν κλονίσει την ψυχική της υγεία.
Την γυναίκα αυτή επισκεύθηκε ένας Πολιτικός Μηχανικός για να την πείσει να δώσει το σπίτι της αντιπαροχή. Συνηθισμένος στις αρνήσεις των υπέργηρων ιδιοκτητών, ο Πολιτικός Μηχανικός δεν σταμάτησε να την πιέζει. Ένα Χειμωνιάτικο απόγευμα την επισκεύθηκε για μία ακόμη φορα, με αποτέλεσμα οι αποκαλύψεις της να φέρουν στο φως την απόκρυφη ιστορία της Πλατείας.
« Κατοικήσαμε το σπίτι αυτό πού για χρόνια ήταν κλειστό,» είπε η γηραιά κυρία «χωρίς να γνωρίζουμε την μοίρα των προηγούμενων ιδιοκτητών του. Είμασταν μια ευτυχισμένη οικογένεια και οι γονείς μου είχαν άλλα τρία παιδιά. Οι γείτονες πού γνώριζαν την ιστορία του, μας έβλεπαν με δυσπιστία και άλλες φορές με τρόμο. Οι γονείς μου όμως δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι ήθελαν να πούν τα τρομαγμένα τους βλέμματα.
Ένα βράδυ ένας αλαφροϊσκιωτος της γειτονιάς, κτύπησε την πόρτα μας. Ζήτησε να δεί τον πατέρα μας προσωπικώς. Στην συζήτηση εκείνη πού λίγα κατάλαβε ο πατέρας μου, ο άνδρας αυτός του παρέδωσε ένα μικρό βιβλιαράκι δέκα περίπου σελίδων, χωρίς συγγραφέα, με τίτλο: «Ο ΑΙΜΟΡΑΓΩΝ ΛΙΘΟΣ». Στο βιβλιαράκι αυτό περιγραφόταν η ιστορία μιας μαρμάρινης στήλης στην οποία ήταν γραμμένα 18.000 ονόματα. Η στήλη αυτή ορθωνόταν στο σημείο που αργότερα κτίστηκε το σπίτι μας. Μία φορά τον χρόνο η στήλη αιμοραγούσε και οι Θεσσαλονικείς πού ήταν οπαδοί αλλόκοτων δοξασιών συγκεντρώνονταν εκεί και έκαναν μία Τελετή για να εξιλεωθούν από το αίμα των νεκρών που ήταν αναγραμμένοι στην στήλη.
Το βιβλιαράκι εκείνο έγραφε πως η στήλη ήταν τοποθετημένη στο κεντρικό σημείο του αρχαίου Ιπποδρόμου της Θεσσαλονίκης που έδωσε το όνομά του στην πλατεία. Όταν ο Θεοδόσιος κατέσφαξε τους 18.000 Θεσσαλονικείς, τα συσσωρευμένα πτώματα λένε πως κάλυψαν την στήλη αυτή και το αίμα τους πότισε βαθειά το μάρμαρο. Τρομοκρατημένοι οι εναπομείναντες Θεσσαλονικείς, θέλησαν να τιμήσουν τους νεκρούς εκείνους, δεν τολμούσαν όμως να το κάνουν. Κάθε φορά πού περνούσαν από το σημείο εκείνο έριχναν και μια μικρή πέτρα στην αρχή και αργότερα άφηναν ένα όστρακο, ένα σπασμένο κομμάτι αγγείου όπου είχαν χαράξει το όνομα του δικού τους νεκρού.
Όταν αυτοκράτορας έγινε για λίγους μήνες ο Ευγένιος Φλάβιος στα 392, οι Θεσσαλονικείς αναθάρρησαν και χάραξαν τα ονόματα των σφαγιασθέντων πάνω στην στήλη εκείνη που αιμοραγούσε μια φορά τον χρόνο, την ημέρα εκείνης της σφαγής. Αυτό δεν άρεσε στους φανατικούς εχθρούς των Θεσσαλονικέων και με την πτώση του αυτοκράτορα γκρέμισαν την στήλη.
Τα χρόνια πέρασαν, το ίδιο και οι αιώνες και στο σημείο εκείνο κτίστηκε το σπίτι μας. Λένε πως στα θεμέλια βρήκαν χιλιάδες όστρακα και μια σπασμένη στήλη και νόμισαν πως αν τα απομάκριναν θα σταματούσαν τα φαινόμενα πού χαρακτήριζαν τον τόπο.
Η οικογένεια πού έμενε στο σπίτι αυτό πρίν από εμάς ήταν πλούσια και ισχυρή, όλα τα μέλη της όμως χάθηκαν. 'αλλος τρελλάθηκε, άλλος δολοφονήθηκε κι άλλος αρρώστησε βαρειά. Το σπίτι ερήμωσε για χρόνια, ώσπου το κατοικήσαμε εμείς.
Ένα βράδυ λίγο πρίν πέσουμε για ύπνο, άρχισε να αιμμοραγεί ο τοίχος του κεντρικού δωματίου, να ακούγονται κραυγές και χλιμιντρίσματα αλόγων. Τρομοκρατημένοι βγήκαμε έξω και κοιμηθήκαμε στο σπίτι ενός συγγενή μας.
Την άλλη ημέρα δεν είδαμε ούτε ένα από εκείνα τα σημάδια. Ο πατέρας μου όμως εκείνη την χρονιά αρρώστησε σοβαρά και σε λίγους μήνες πέθανε. Η μητέρα μου δεν άντεξε τον τρόμο και κλείστηκε σε ψυχιατρείο. Ο μεγάλος μου αδελφός δολοφονήθηκε σε μια συμπλοκή, ενώ τα άλλα δύο αδέλφια μου, άγνωστο πως, πνίγηκαν στην θάλασσα.
Έβλεπα να έρχεται και η σειρά μου όταν ένας άγνωστος με πλησίασε και με συμβούλευσε την επόμενη χρονιά, την ίδια ημέρα να κάνω την τελετή που συνήθιζαν οι αρχαίοι Θεσσαλονικείς, για να εξευμενίσω τα πνεύματα των σφαγιασθέντων.
Επειδή δεν γνώριζα τι ακριβώς να κάνω, την ημέρα εκείνη συγκεντρώθηκαν κάποιοι άγνωστοι στο σπίτι μου που έψαλαν ύμνους που δεν είχα ακούσει ποτέ. Με την τελετή αυτή προστατεύαμε έτσι κάθε χρόνο όχι μόνο το σπίτι μου αλλά και ολόκληρη την περιοχή του αρχαίου Ιπποδρόμου.
Δυστυχώς οι άνθρωποι αυτοί πέθαναν από δυνάμεις πού εμείς πιά γνωρίζουμε καλά. Εάν πεθάνω και εγώ τότε κανείς δεν θα μπορεί να προστατεύσει τον τόπο. Μην κτίσεις στο σημείο αυτό γιατί είναι καταραμένο. Αν όμως κτίσεις δίδαξε στους κατοίκους να τιμούν τους νεκρούς προγόνους μας».
Αυτά είπε η γριά αλλά κανένας δεν την άκουσε. Όταν η πολυκατοικία κατέρρευσε ελάχιστοι γνώριζαν την ιστορία αυτή. Οι δύο τρείς πού ήξεραν δεν άφησαν να κτιστεί στο ίδιο σημείο ένα κτίριο κατοικιών.
Η ΚΑΤΑΡΑ ΟΜΩΣ ΒΑΡΑΙΝΕΙ ΤΟΝ ΙΠΠΟΔΡΟΜΟ ΚΑΙ ΔΕΝ ΘΑ ΣΒΗΣΤΕΙ ΑΝ ΟΛΟΙ ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΣΟΥΝ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΥΤΗ.
Όμηρος Ευστρατίου
Ιστορικός - Συγγραφέας
....
και η οικοδομή σήμερα
ΣΕΙΣΜΟΣ 1978: ΟΙ ΠΡΩΤΕΣ ΗΜΕΡΕΣ ΚΑΙ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΡΓΟΤΕΡΑ
Άρθρο του Σωτήρη Κούβελα
(Πρόεδρος Τμήμ. Κεντρικής Μακεδονίας ΤΕΕ 1976-81)
Όπως θα διαπιστώσουμε για μια ακόμη φορά σήμερα ένα πλήθος επιστημονικών κλάδων και τεχνικών μελετούν το φαινόμενο του σεισμού και τις συνέπειές του: Γεωλόγοι και σεισμολόγοι για τους μηχανισμούς, τις περιοχές γένεσης, την πρόβλεψη, την εξέλιξη και τα χαρακτηριστικά του φαινομένου, μηχανικοί για ανθεκτικές κατασκευές και επισκευές, διοικητικοί, σώματα ασφαλείας και στρατός για τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και την εφαρμογή τους.
Πριν 30 χρόνια όμως δεν ήταν έτσι. Δεν είχαν χαρτογραφηθεί ρήγματα και μικροζωνικές. Δεν υπήρχαν δίκτυα σεισμολογικών σταθμών. Δεν υπήρχε ΥΑΣΒΕ. Δεν υπήρχε ΙΤΣΑΚ. Δεν υπήρχε ΟΑΣΠ. Δεν υπήρχαν έδρες τεχνικής σεισμολογίας και αντισεισμικών κατασκευών. Δεν υπήρχε οργανωμένη υπηρεσία πολιτικής προστασίας. Αντίθετα υπήρχαν χιλιάδες πρόχειρα και ετοιμόρροπα παλαιά κτίσματα και νέα που κατασκευάστηκαν με έναν ανεπαρκή αντισεισμικό κανονισμό.
Σε ένα τέτοιο περιβάλλον ο σεισμός 6,5 Ρίχτερ του 1978 χτύπησε, κοντά μεσάνυχτα, τη Θεσσαλονίκη και κατέστρεψε ή τραυμάτισε το ένα τέταρτο των οικοδομών της, σκότωσε 45 ανθρώπους και τραυμάτισε εκατοντάδες άλλους.
Πρώτο συναίσθημα ο τρόμος, μετά η φυγή προς τους ελάχιστους ανοιχτούς χώρους και το ΙΧ της «σωτηρίας». Συνέπεια, απέραντο κυκλοφοριακό έμφραγμα στην πόλη, που σημειωτέον είχε τότε το ένα πέμπτο των σημερινών αυτοκινήτων.
Την άλλη μέρα πρωί-πρωί οι μηχανικοί αυτό-επιστρατεύτηκαν. Δεν υπήρχαν εμπειρίες, δεν ξέραμε πώς να αρχίσουμε. Οι μόνες πρόσφατες πληροφορίες μας ήταν από μια αποστολή του Τεχνικού Επιμελητηρίου στο Βουκουρέστι που είχε χτυπηθεί από μεγάλο σεισμό 3 μήνες νωρίτερα. Την πρώτη σύσκεψη κάναμε με τον Νομάρχη κ. Πυλαρινό. Ακολούθησε άλλη στο Υπουργείο Βορείου Ελλάδος με τους Υπουργούς Ζαρντινίδη, Μάρτη και τους τέσσερις καθηγητές συμβούλους Νιτσιώτα, Βαλαλά, Παπαζάχο, Πενέλη. Προτεραιότητα δόθηκε στον καθαρισμό της πόλης από τα μπάζα και την άμεση κατεδάφιση επικίνδυνων στοιχείων των υποδομών.
Ταυτοχρόνως οργανώθηκε η μεγάλη εκστρατεία ελέγχων κτιρίων στην οποία εντάχθηκαν όλοι οι μηχανικοί της πόλης, υπάλληλοι και ελεύθεροι επαγγελματίες.
Ατέλειωτες συσκέψεις και σεμινάρια για να καθοριστεί η διαδικασία και ο τρόπος ελέγχου, η διαπίστωση του επικινδύνου ή μη, η κατάταξη σε κατηγορίες, η έκδοση της μετασεισμικής ταυτότητας του κτιρίου (πράσινο, κίτρινο, κόκκινο).
Η προσωρινή στέγαση όσων έχασαν τα σπίτια τους, η αποκατάσταση του ρυθμού ζωής στην πόλη, η προσωρινή ενίσχυση σεισμοπλήκτων οικογενειών και επιχειρήσεων ξεκίνησαν από το μηδέν, αφού δεν υπήρχε προηγούμενη πρακτική ούτε νομοθετικό πλαίσιο.
Η ψυχολογία του κόσμου σε συνδυασμό με τη μετασεισμική εξέλιξη του φαινομένου ήταν ένα άλλο μεγάλο κεφάλαιο, το βάρος του οποίου σήκωσαν κυρίως οι σεισμολόγοι και κατεξοχήν ο καθηγητής Παπαζάχος. Οι φήμες οργίαζαν για μεγαλύτερο σεισμό σε συνδυασμό με την πανσέληνο ένα μήνα αργότερα, για ηφαίστειο που θα εκραγεί, για τσουνάμι που θα κατακλύσει την παραλία στην οποία είχε κατασκηνώσει πλήθος κόσμου. Η πόλη είχε ερημώσει για περισσότερο από ένα μήνα. Την ημέρα την πανσελήνου ο πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής επισκέφτηκε την πόλη και παρέμεινε για τρεις ημέρες προκειμένου να διασκεδάσει τους φόβους και να εποπτεύσει στις παρεμβάσεις που γίνονταν. Οι επισκευές και ανακατασκευές των κτιρίων ξεκίνησαν ένα μήνα αργότερα, αφού μελετήθηκαν μέθοδοι και κανονισμοί για τις μελέτες και τις εργασίες επισκευής. Με νόμο που ψηφίστηκε κατεπειγόντως καθορίστηκαν οι επιδοτήσεις, οι δανειοδοτήσεις, οι δικαιούχοι και οι διαδικασίες χρηματοδότησης. Και γι’ αυτά δεν υπήρχε προηγούμενο. Παράλληλα ψηφίστηκαν διατάξεις βάσει των οποίων συγκροτήθηκε και στελεχώθηκε ταχύτατα η ΥΑΣΒΕ, που ανέλαβε την ευθύνη για τις μελέτες, επισκευές και ανακατασκευές δημοσίων κτιρίων και την εποπτεία επί των ιδιωτικών.
Το έργο που έγινε στους 6 μήνες μέχρι το τέλος του έτους ήταν τεράστιο. Ό,τι ξεκίνησε και δοκιμάστηκε τότε, σήμερα, μετά 30 χρόνια, αποτελεί τη βάση για την αντιμετώπιση των προβλημάτων του σεισμού.
Θα ακουστούν στη συνέχεια της ημερίδας λεπτομέρειες για όλη αυτή τη διαδρομή.
Προσθέτω ότι το Τεχνικό Επιμελητήριο δικαίωσε τότε το ρόλο του ως συμβούλου της πολιτείας και συμπαραστάτη του πολίτη. Οι μηχανικοί με πολύ χαμηλές αμοιβές έδιναν τις συμβουλές τους και αναλάμβαναν το δύσκολο και πρωτόγνωρο έργο επισκευής των ζημιών χρησιμοποιώντας νέες, άγνωστες ως τότε μεθόδους, για την προώθηση των οποίων η Πολυτεχνική Σχολή και το ΤΕΕ πρωταγωνίστησαν.
Δε θέλω όμως να σταθώ μόνο στο παρελθόν. Επιθυμώ να τονίσω δύο σημεία των συνεπειών του σεισμού που έχουν μεγάλη σημασία, κατά τη γνώμη μου, αλλά παρά ταύτα μένουν έξω από τη φροντίδα μας. Μπορεί να πληρώσουμε βαρύτατο τίμημα γι’ αυτήν την παράλειψη.
Το πρώτο είναι ο κίνδυνος πυρκαγιάς αμέσως μετά το σεισμό, που σε συνδυασμό με το αναμενόμενο κυκλοφοριακό χάος μπορεί να οδηγήσει σε τραγωδία. Θυμίζω ότι η Ζάκυνθος, μία πολύ μικρή πόλη, πριν 50 χρόνια, καταστράφηκε από την πυρκαγιά που ακολούθησε το σεισμό. Το ίδιο έγινε και στο Σαν Φρανσίσκο, αρκετά μεγάλη πόλη πριν 100 χρόνια, που επίσης καταστράφηκε ολοσχερώς από την πυρκαγιά που συνόδευσε το σεισμό. Και να φανταστούμε ότι δεν υπήρχαν ούτε στη μια ούτε στην άλλη περίπτωση αυτοκίνητα που να εμποδίζουν την κυκλοφορία των πυροσβεστικών και των ασθενοφόρων. Νομίζω αξίζει, είναι ανάγκη, να απασχολήσει τις υπηρεσίες πολιτικής προστασίας το θέμα αυτό. Και μη ξεχνάμε ότι σήμερα στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη και τις άλλες μεγαλουπόλεις υπάρχει το φυσικό αέριο με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Το δεύτερο σημείο είναι ότι κλείνουμε τα μάτια σε κτίρια που έχουν χτυπηθεί σε προηγούμενους σεισμούς. Δεν θέλουμε ούτε καν να γνωρίζουμε την πραγματική επικινδυνότητα αυτών των κτιρίων. Γιατί πώς αλλιώς εξηγείται ότι δεν γίνεται λεπτομερής έλεγχος στα δημόσια τουλάχιστον κτίρια και στα κτίρια συγκεντρώσεως κοινού. Αυτό είναι ένα από τα σημεία αιχμής που θέτει το Τεχνικό Επιμελητήριο εδώ και 30 χρόνια χωρίς ανταπόκριση. Εμείς στο ΤΕΕ ξέρουμε ότι η διαδικασία ελέγχου και επισκευών στοιχίζει πολύ και γι’ αυτό την αποφεύγει η πολιτεία. Όμως πρέπει να σταθμίσουμε παράλληλα την αξία της ανθρώπινης ζωής προπάντων όταν πρόκειται για τα παιδιά ενός
σχολείου ή τους αδύναμους πολίτες ενός νοσοκομείου.
Έγιναν πολλά τις ημέρες εκείνες του 1978. Πιο πολλά έγιναν στα 30 χρόνια από τότε μέχρι σήμερα. Όμως μπορούμε και πρέπει να κάνουμε ακόμη περισσότερα κι αυτό χωρίς καθυστέρηση.
Θεσσαλονίκη, 20-6-2012, taxalia.blogspot.com
Πηγή: taxalia.blogspot.com
Συνεχίζοντας το εκτενές αφιέρωμα του TaXalia, για το μεγάλο σεισμό του 1978. (η συνεισφορά του blogger massmedia-gr)
Συνεχίζοντας το εκτενές και πολύ ωραίο αφιέρωμα του TaXalia, για το μεγάλο σεισμό του 1978, θα θέλαμε να συμπληρώσουμε ότι οι πληγές που άφησε ο εγκέλαδος εξακολουθούν, 34 χρόνια μετά, να θυμίζουν στους Θεσσαλονικείς το καταστροφικό του έργο. Κυρίως μέσω των λυόμενων κατασκευών, που το κράτος θρασύτητα ονομάζει σχολικές μονάδες.
Το 1978, 35 σχολεία υπέστησαν βλάβες μη επισκευάσιμες, ενώ άλλα κατέρρευσαν. Τότε επιλέχτηκε η «προσωρινή» λύση των λυόμενων κτηρίων για τη στέγαση των μαθητών. Όμως, στην Ελλάδα, όπως είναι γνωστό, ουδέν μονιμότερον του προσωρινού… Σήμερα η Θεσσαλονίκη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί σαν η πρωτεύουσα της λυόμενης «παιδείας», αφού εκτός από τα λυόμενα με τον αμίαντο(!) του 1978, συχνότατα επιλέγεται ως φτηνή «λύση» η χρήση: λυόμενων, προκατασκευασμένων, kibo, κοντέινερ, ή όποιας άλλης –ακατάλληλης για σχολεία– κατασκευής μπορεί να φανταστεί κανείς.
Από τον Εύοσμο και τη Σταυρούπολη, μέχρι την Τούμπα και το κέντρο της Θεσσαλονίκης χρονίζουν τα προβλήματα που αφορούν τη σχολική στέγη και γενικά τις συνθήκες του περιβάλλοντος των μονάδων, που μόνο σχολικές δεν μπορούν να χαρακτηριστούν. Βεβαίως, από την κατάντια αυτή των δημόσιων σχολείων, κερδισμένη βγαίνει η ιδιωτική παιδεία που καθίσταται αναγκαία ακόμα και για αυτούς που δεν έχουν την πολυτέλεια να την επιλέξουν. Στη Θεσσαλονίκη αισθάνεσαι ότι, μετά το σεισμό του 1978, ο εγκέλαδος μεταλαμπάδευσε την καταστρεπτικότητά του στο ελληνικό κράτος. Το οποίο από τότε συνεχίζει να καταστρέφει προκλητικά τα δημόσια σχολεία και τη δημόσια εκπαίδευση, με συστηματική υποβάθμιση των υποδομών: Ειδικά στις περιοχές που υπάρχουν συμφέροντα ιδιωτικών εκπαιδευτηρίων.
Όμως αυτό το κακό πλέον δεν αφορά μόνο τη Θεσσαλονίκη… Ακολουθούν μερικά παραδείγματα των ντεμέκ σχολικών ντεμέκ κτηρίων της ντεμέκ συμπρωτεύουσας. Από το 1978 και μετά, η λυόμενη «παιδεία» στεγασμένη στην παράγκα του Καραγκιόζη:
Η εκδήλωση της 17-5-2013
Όπως ιστορικά και επιστημονικά ανέλυσε ο καθηγητής, η περιοχή της Θεσσαλονίκης είναι στο επίκεντρο γεωλογικών μεταβολών και πρέπει, οργανωμένα, να εκμεταλλευτούμε το χρόνο ώστε να είμαστε όσο το δυνατόν καλύτερα προετοιμασμένοι για όποτε προκύψουν ενδείξεις για σεισμό στο μέλλον.
Τις εισηγήσεις που παρουσιάστηκαν στην ημερίδα παρακολούθησαν με ενδιαφέρον εκπρόσωποι φορέων της πόλης, δημοτικοί και κοινοτικοί σύμβουλοι, φοιτητές, καθώς και μέλη και εθελοντές ομάδων διάσωσης και πολιτικής προστασίας.
