Πέμπτη 10 Μαρτίου 2022

Πολύ ενδιαφέρουσα συνέντευξη Λαβρόφ σε σκληρά εχθρικά δυτικά ΜΜΕ

Ο τύπος παίρνει 10.000 στροφές το δευτερόλεπτο!

 Συνέντευξη του Σεργκέι Λαβρόφ (Sergey Lavrov), Υπουργού Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας στο  NBC News, ABC News, ITN, France 24 και PRC Media Corporation.

Ερώτηση: Οι πρόσφατες εξελίξεις, κυρίως «επί του πεδίου», εξελίσσονται συνεχώς με την άνευ προηγουμένου πίεση κυρώσεων σε βάρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Έχει αλλάξει η θέση της Ρωσίας; Ακούει ο κόσμος αυτά που λέει η Ρωσία; Πώς βλέπετε τις τρέχουσες διαπραγματεύσεις στη Λευκορωσία; Τι πρέπει να περιμένουμε από τον επόμενο γύρο;

Σεργκέι Λαβρόφ: Πρόκειται για έναν πλήρη γύρο. Έχετε θίξει πολλά θέματα. Είμαι βέβαιος ότι ο κόσμος ακούει τη Ρωσία. Το κατά πόσο εισακούεται η Ρωσία είναι ακόμη δύσκολο να το πούμε. Οι περισσότεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν περί τίνος πρόκειται, αλλά αναγκάζονται να υποταχθούν στην πιο σκληρή και βάναυση ντιρεκτίβα.
Για να είμαστε ειλικρινείς, φυσικά και είναι οδυνηρό όταν πεθαίνουν άνθρωποι: στρατιώτες, άμαχοι (γυναίκες, παιδιά). Αυτό συμβαίνει εδώ και οκτώ χρόνια στο Ντονμπάς και συμβαίνει και σήμερα κατά τη διάρκεια της ειδικής Ρωσικής στρατιωτικής επιχείρησης που έχει σχεδιαστεί με στόχο τον τερματισμό οποιουδήποτε πολέμου, που μπορεί να διεξαχθεί στο ουκρανικό έδαφος και να ξεκινήσει από εκεί.
Δεν έχω καμία αμφιβολία ότι θα βρεθεί λύση. Οι ελάχιστες προϋποθέσεις για εμάς είναι γνωστές. Συζητούνται, μεταξύ άλλων, στις διαπραγματεύσεις με την Ουκρανική πλευρά. Αυτές έλαβαν χώρα στο Γκόμελ και θα έπρεπε να πραγματοποιηθούν σήμερα. Η διαπραγματευτική αποστολή του Κιέβου βρήκε και πάλι κάποιο λόγο για να αναβάλει τις διαπραγματεύσεις. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία, ότι παίρνουν οδηγίες από την Ουάσινγκτον. Η χώρα αυτή δεν είναι καθόλου ανεξάρτητη. Ωστόσο, οι διαπραγματεύσεις πρέπει να διεξαχθούν. Δεν θα αναφερθώ λεπτομερώς στα επίμαχα σημεία. Είναι γνωστά. Δεν μπορούμε πλέον να επιτρέψουμε να απειλείται η Ρωσική Ομοσπονδία με άμεση επίθεση από το έδαφος της Ουκρανίας. Τέτοιες απειλές εμπεριέχονται στα τρέχοντα έγγραφα στα οποία διατυπώνεται το ισχύον δόγμα του καθεστώτος του Κιέβου. Μεταξύ των κύριων εξ αυτών είναι: η αδιάλλακτη επιδίωξη της Ουκρανίας να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ, η πλήρης απροθυμία του ΝΑΤΟ να εκπληρώσει τις δεσμεύσεις του, απαιτώντας να μην λαμβάνονται μέτρα που θα ενισχύουν τη «δική σας» ασφάλεια εις βάρος της «δικής μου» ασφάλειας.
Σε γενικές γραμμές, αυτό δεν αφορά μόνο την κατάσταση στην Ουκρανία, τα καθήκοντα της αποστρατιωτικοποίησης και της αποναζιστικοποίησης της χώρας αυτής, την αποτροπή της συνέχισης της γενοκτονίας στο έδαφός της, τον τερματισμό κάθε βίας, τη διασφάλιση ότι οι Ουκρανοί μπορούν να καθορίζουν οι ίδιοι τη μοίρα τους. Μιλάμε για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων. Δεν είναι τυχαίο ότι η Δύση αποφεύγει να ανταποκριθεί στις σαφείς και ακριβείς προτάσεις μας, με βάση τις υπάρχουσες συμφωνίες, σχετικά με την αρχιτεκτονική της ασφάλειας στην Ευρώπη.
Ανέφερα μια βασική αρχή που έχει υιοθετηθεί σε ανώτατο επίπεδο στον ΟΑΣΕ και στις σχέσεις ΝΑΤΟ-Ρωσίας. Το δικαίωμα επιλογής συμμαχιών αναγνωρίζεται για κάθε χώρα. Ωστόσο, κανένα κράτος δεν μπορεί να ενισχύσει την ασφάλειά του εις βάρος της ασφάλειας οποιουδήποτε άλλου. Κανένας οργανισμός δεν έχει το δικαίωμα να διεκδικεί κυρίαρχο ρόλο στον Ευρωατλαντικό χώρο, όπως κάνει σήμερα στην πράξη το ΝΑΤΟ. Η ενίσχυση της ασφάλειας της Δύσης εις βάρος της ασφάλειας της Ρωσίας έχει ήδη γίνει σημαία. Μας λένε «μην ανησυχείτε», «η ένταξη της Ουκρανίας ή οποιασδήποτε άλλης χώρας στο ΝΑΤΟ δεν θα αποτελέσει απειλή για την ασφάλεια της Ρωσίας». Γιατί θα πρέπει να αποφασίζει η Δύση για λογαριασμό μας, σχετικά με το τι χρειαζόμαστε εμείς για τη δική μας ασφάλεια; Όπως ακριβώς αποφάσισαν οι Αμερικανοί για λογαριασμό της Γερμανίας και της Ευρώπης, τι χρειάζεται για την ενεργειακή της ασφάλεια η ευρωπαϊκή ήπειρος. Αποφάσισαν ότι ο Nord Stream 2 δεν είναι απαραίτητος για τη διασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, διότι η επάρκεια αυτή θα εξασφαλίζεται πλέον από τον εφοδιασμό της με αμερικανικό υγροποιημένο φυσικό αέριο, το οποίο είναι αρκετές φορές ακριβότερο.
Το θέμα είναι ότι μας ακούνε, αλλά δεν μας καταλαβαίνουν. Προσπαθούν με κάθε τρόπο να μας επιβάλουν τη δική τους αντίληψη για το πώς πρέπει να συνεχίσουμε να ζούμε στην Ευρώπη.
Δεν μπορεί να μην μπει κανείς στον πειρασμό να κάνει συγκρίσεις. Ο Ναπολέων και ο Χίτλερ είχαν κάποτε επωμιστεί το έργο να καθυποτάξουν την Ευρώπη. Τώρα την έχουν υποτάξει οι Αμερικανοί. Κι όσον αφορά το ΝΑΤΟ, δεν υπάρχει αμφιβολία γι αυτό. Σήμερα όμως έχει μπει στην ίδια θέση και ΕΕ.. Η ιστορία με τον Nord Stream-2 απεικονίζει απόλυτα την πραγματική θέση της ΕΕ στην παγκόσμια σκηνή. Εξαναγκάστηκε και αυτό είναι όλο. Σήμερα γίνονται συζητήσεις και διατυπώνονται απαιτήσεις από τις δυτικές μητροπόλεις. Δημιουργείται μια εικόνα στην παγκόσμια σκηνή, όπως στο Χόλιγουντ: υπάρχει το απόλυτο κακό και το απόλυτο καλό, που ενσαρκώνεται από τον χαρακτήρα που έχει προβλέψει ο σεναριογράφος αυτής της «ταινίας δράσης». Είναι λυπηρό.
Είμαι σίγουρος ότι αυτή η υστερία τελικά θα κοπάσει. Οι δυτικοί εταίροι μας θα το «ξεπεράσουν» (δεν μπορώ να το θέσω διαφορετικά). Είμαστε πάντοτε έτοιμοι να προσέλθουμε σε διάλογο υπό έναν απαραίτητο όρο: αποκλειστικά στη βάση της ισότητας, του σεβασμού και της κατανόησης των συμφερόντων του άλλου.

Ερώτηση: Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει χαρακτηρισθεί στη Δύση ως ένας «απομονωμένος» πολιτικός που αντιδρά συναισθηματικά. Πότε ήταν η τελευταία φορά που τον συμβουλεύσατε; Δέχεται συμβουλές;

Σεργκέι Λαβρόφ: Προτιμάτε να περιγράφετε τι κάνει και πώς το κάνει ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν με βάση αυτά που γράφει και λέει γι’ αυτόν η δυτική προπαγάνδα.
Ο Πρόεδρος Πούτιν έχει εκθέσει την άποψή μας πολλές φορές τις τελευταίες εβδομάδες. Απηχεί τη θέση της Ρωσικής ηγεσίας και έχει διαμορφωθεί σε πλήρη συμφωνία με τις συνταγματικές αρμοδιότητες του Προέδρου της Ρωσικής Ομοσπονδίας και των λοιπών δομών όπως είναι το Υπουργείο Εξωτερικών, το Υπουργείο Άμυνας, οι ειδικές υπηρεσίες και το Συμβούλιο Ασφαλείας της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Οι εν λόγω θέσεις αποτελούν αντικείιμενο επεξεργασίας σε καθημερινή βάση. Τα μόνιμα μέλη του Ρωσικού Συμβουλίου Ασφαλείας συνεδριάζουν εβδομαδιαίως (τουλάχιστον). Αυτός είναι ο μηχανισμός λήψης αποφάσεων.

Ερώτηση: Επί δεκαετίες, η Ρωσία και οι ΗΠΑ διατηρούσαν μια σταθερότητα, παρά τους φόβους για το πυρηνικό τους δυναμικό. Μπορείτε να καθησυχάσετε τον κόσμο λέγοντας ότι η Ρωσία δεν θα είναι η πρώτη που θα χρησιμοποιήσει πυρηνικά όπλα «σε κατάσταση παροξυσμού»;

Σεργκέι Λαβρόφ: Έχουμε ένα στρατιωτικό δόγμα, το οποίο περιγράφει τις παραμέτρους και τις προϋποθέσεις για τη χρήση πυρηνικών όπλων. Εκεί μέσα δεν υπάρχει η αντίληψη της «κλιμάκωση προς χάριν της αποκλιμάκωσης», όπως προσπαθούν να μας καταλογίσουν οι δυτικοί αναλυτές.
Γίνεται λόγος για πυρηνικό πόλεμο. Σας ζητώ να εξετάσετε προσεκτικά τις δηλώσεις που έγιναν και τους «χαρακτήρες» των προσώπων που τις έκαναν. Πρώτον, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Στόλτενμπεργκ, σε μια προπαγανδιστική «έξαρση», σε μια επιθυμία να ικανοποιήσει τις πιο εξτρεμιστικές δυνάμεις στη Δύση, δήλωσε ότι κανείς δεν θα απαγορεύσει στη Βορειοατλαντική Συμμαχία να κάνει ό,τι θέλει. Συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης που αποφασίσει ξαφνικά να εγκαταστήσει πυρηνικά όπλα σε εδάφη της Ανατολικής Ευρώπης. Κατ’ αρχάς, το ΝΑΤΟ δεν μπορεί να αποφασίσει πού θα αναπτύξει πυρηνικά όπλα. Η συμμαχία δεν τα έχει. Μόνον οι Αμερικανοί το κάνουν αυτό. Ο υπαινιγμός του Στόλτενμπεργκ ήταν πολύ αποκαλυπτικός.
Μετά από αυτό ο Ζελένσκι άρχισε επίσης να κάνει δηλώσεις ότι θα παραιτηθούν από την υποχρέωση τους να είναι μια χώρα χωρίς πυρηνικό εξοπλισμό. Το θυμόσαστε κι αυτό. Μην ξεχάσετε να ανατρέξετε σε αυτό που είπε ο συνάδελφός μου, ο Γάλλος υπουργός Εξωτερικών Ζαν Υβ Λε Ντεριάν (Jean-Yves Le Drian). Είναι, ξέρετε, πολύ πρόθυμος να «κοκορεύεται».
Ο κόκορας είναι το εθνικό σύμβολο της Γαλλίας. Χαριεντίζονται αρκετά συχνά κατ’ αυτόν τον τρόπο. Κατά τη διάρκεια μιας άλλης «συνεδρίας» μπροστά σε κόσμο, ο ίδιος δήλωσε ότι ο Βλαντίμιρ Πούτιν πρέπει να μην ξεχνάει ότι η Γαλλία διαθέτει κι εκείνη επίσης πυρηνικά όπλα. Δεν είμαι εγώ αυτός που έχει κάνει τέτοιου είδους δηλώσεις, ούτε ο πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν. Άλλοι είναι αυτοί που τις έχουν κάνει. Η νεοδιορισθείσα επικεφαλής του Υπουργείου Εξωτερικών, Λιζ Τρας (Elisabeth (Liz) Truss), δήλωσε ότι είναι έτοιμη για μια σύγκρουση μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Σημειώστε επίσης τη δήλωση του προέδρου σας του Τζον Μπάιντεν (John Biden). Όταν ρωτήθηκε σχετικά με το εάν υπάρχει εναλλακτική λύση στις σημερινές «κυρώσεις της κολάσεως», ανέφερε μόνο τον τρίτο παγκόσμιο πόλεμο ως εναλλακτική λύση στις κυρώσεις αυτές.
Είναι σαφές σε όλους ότι ένας τρίτος παγκόσμιος πόλεμος μπορεί να είναι μόνο πυρηνικός. Εφιστώ την προσοχή σας στο γεγονός ότι ο πυρηνικός πόλεμος βρίσκεται πάντα στο μυαλό των δυτικών πολιτικών και όχι στο μυαλό των Ρώσων. Σας διαβεβαιώνω ότι δεν θα επιτρέψουμε σε κάποιες προκλήσεις να μας βγάλουν εκτός ισορροπίας. Αλλά αν ξεκινήσουν έναν πραγματικό πόλεμο εναντίον μας, όσοι έχουν τέτοια σχέδια θα πρέπει να το ξανασκεφτούν. Και κατά τη γνώμη μου, τέτοια σχέδια καλλιεργούνται.

Ερώτηση: Ο κόσμος βλέπει Ρωσικές βόμβες στην Ουκρανία να σκοτώνουν ανθρώπους και ακούει τα ψέματα που λένε οι Ρώσοι για αυτές τις καταστροφές. Ο κόσμος έχει συσπειρωθεί για να τους καταδικάσει. Πώς μπορείτε να υπερασπιστείτε αυτή τη στάση σας;

Σεργκέι Λαβρόφ: Βλέπω ότι διαβάζετε την ερώτηση από κάποιο φύλλο χαρτιού. Η ερώτηση είναι σύντομη, αλλά εσείς αποφασίσατε να παραθέσετε τις λέξεις που είναι γραμμένες στο χαρτί. Δεν μπορώ να σχολιάσω τις μυθοπλασίες, οι οποίες είναι πλέον πολύ συνηθισμένες. Βασικά, αν έχετε παρατηρήσει, πρώτα απ’ όλα, η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπαθούν με κάθε τρόπο να σφραγίσουν κάθε μέσο ενημέρωσης, κάθε πηγή, κάθε κανάλι πληροφόρησης από τη Ρωσία, σχετικά με το τι συμβαίνει στην Ουκρανία, πώς εξελίσσεται η ειδική στρατιωτική επιχείρηση και πώς συμπεριφέρονται ο ουκρανικός στρατός, τα ουκρανικά νεοναζιστικά τάγματα απέναντι στους πολίτες. Όταν υποχωρούν, απλά λεηλατούν κατοικημένες περιοχές. Στο Ντονμπάς, οι πολιτοφυλακές του Ντονιέτσκ και του Λουγκάνσκ άρχισαν να τους εκδιώκουν από το έδαφός τους. Όταν φεύγουν, παίρνουν αυτοκίνητα και εξοπλισμό από τους κατοίκους και συμπεριφέρονται σαν πλιατσικολόγοι και ληστές. Υπάρχουν πολλές πληροφορίες σχετικά με τις προκλήσεις που προετοιμάζονται, μεταξύ άλλων στη Μαριούπολη και σε άλλα εδάφη, όπου οι Ουκρανοί προσπαθούν τώρα να χρησιμοποιήσουν πολίτες ως ανθρώπινες ασπίδες. Μιλήστε με Ινδούς, Άραβες, Αφρικανούς που προσπαθούν να φύγουν από την Ουκρανία αλλά που δεν τους επιτρέπεται η πρόσβαση σε αυτή τη διαδικασία. Μόλις χθες ο πρωθυπουργός της Ινδίας Ναρέντρα Μόντι συνομίλησε με τον πρόεδρο της Ρωσίας Β. Πούτιν. Εξέφρασε την ανησυχία του για έναν Ινδό πολίτη-φοιτητή που σκοτώθηκε στην Ουκρανία στο Χάρκοβο. Δεν υπάρχουν Ρωσικά στρατεύματα στο Χάρκοβο. Παρατηρούμε μια κατάσταση όπου οι ξένοι που θέλουν να φύγουν, μεταξύ άλλων και μέσω του Ρωσικού εδάφους, δεν αφήνονται να χρησιμοποιήσουν το σιδηροδρομικό σταθμό του Χάρκοβο. Είμαστε έτοιμοι να υποδεχτούμε αυτούς τους σπουδαστές. Ο χρόνος δεν μου επιτρέπει να απαριθμήσω τα γεγονότα αυτή τη στιγμή. Σας προσκαλώ να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου μας, η οποία περιγράφει με μεγάλη λεπτομέρεια τι ετοιμάζει τώρα το νεοναζιστικό καθεστώς στο Κίεβο. Ξέρω ότι σας είναι ελκυστική η λέξη «δολοφόνος». Υπάρχουν πραγματικοί δολοφόνοι που πολεμούν στο πλευρό του καθεστώτος του Κιέβου.

Ερώτηση: Πιστεύετε ότι ο πρόεδρος Ζελένσκι, ο πρώτος Εβραίος πρόεδρος της Ουκρανίας, η οικογένεια του οποίου δολοφονήθηκε κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος, είναι ναζιστής;

Σεργκέι Λαβρόφ: Νομίζω ότι χειραγωγείται από εθνικιστές και νεοναζί. Διαφορετικά, δυσκολεύομαι να εξηγήσω πώς ο Πρόεδρος Ζελένσκι μπορεί να «προεδρεύει» μιας κοινωνίας όπου οι νεοναζί και ο νεοναζισμός βρίσκονται σε πλήρη άνθιση. Διαδηλώνουν ανοιχτά και πραγματοποιούν λαμπαδηδρομίες. Ταυτόχρονα, για αυτές τις λαμπαδηδρομίες διαθέτει τους δικούς του φρουρούς, από τον λόχο της τιμητικής του φρουράς. Διεξάγουν ασκήσεις, εκπαιδεύονται σε μεθόδους πολέμου στην πόλη, σε σαμποτάζ, σε προκλήσεις. Όλα αυτά συμβαίνουν επί της προεδρίας του Ζελένσκι. Δηλώνει ότι ο παππούς του αγωνίστηκε στον πόλεμο. Προσέξτε τους νόμους που υπογράφει. Πώς μπορεί ένας πρόεδρος, ο οποίος είναι «άνθρωπος της ειρήνης» (όπως θα έπρεπε να είναι κάθε Εβραίος), να υπογράφει ένα νόμο για τους αυτόχθονες πληθυσμούς της Ουκρανίας. Δεν υπάρχουν Ρώσοι μεταξύ των αυτόχθονων πληθυσμών; Πώς μπορεί ένας πρόεδρος που δεν είναι ρατσιστής να υπογράφει και να υιοθετεί νόμους που απαγορεύουν τη Ρωσική γλώσσα όχι μόνο στα σχολεία ( πράγμα που από μόνο του είναι ειδεχθές), όχι μόνο στην εκπαίδευση, αλλά και στην καθημερινή ζωή. Απαγορεύεται να ζητάτε φάρμακα στα Ρώσικα αν πάτε στο φαρμακείο. Στη Ρωσία, παρεμπιπτόντως, η Κριμαία (για την οποία κάποιοι στη Δύση ανησυχούν τόσο πολύ) έχει τρεις επίσημες γλώσσες, οι οποίες δεν υφίσταντο ποτέ υπό το καθεστώς της Ουκρανικής διακυβέρνησης: τα Ρωσικά, τα Τατάρ της Κριμαίας και τα Ουκρανικά. Κάθε Ρώσος πολίτης που ζει στην Κριμαία έχει κάθε δικαίωμα να απευθύνεται σε οποιοδήποτε κρατική ή δημοτική υπηρεσία στη γλώσσα του και θα πρέπει να παίρνει απάντηση στη γλώσσα στην οποία υποβάλλει την αίτησή του. Θα μπορούσα να συνεχίσω και να συνεχίσω….. Ξέρω ότι σας αρέσει να πλάθετε τέτοιες ζωντανές εικόνες μάλλον γρήγορα και δεν έχετε χρόνο να ασχοληθείτε με τα γεγονότα, να τα διαβάσετε. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου μας, την ιστοσελίδα του Υπουργείου Άμυνας για τουλάχιστον μισή ώρα. Καταλαβαίνω ότι δεν θα σας επιτραπεί να υψώσετε τη φωνή σας. Χθες ο πρόεδρος της Γαλλίας Εμανουέλ Μακρόν δήλωσε ότι είναι ψέμα να κατηγορούμε τον Ζελένσκι και την Ουκρανία ότι εκεί ανθεί ο ναζισμός. Του έχει ήδη δοθεί απάντηση. Αλλά η ίδια η συμπατριώτισσά του, μια Γαλλίδα δημοσιογράφος που επισκέφθηκε το Ντονμπάς, ανταπάντησε με τον καλύτερο τρόπο, περιγράφοντας πώς είδε τον βομβαρδισμό ενός σχολείου, πώς είδε τη δολοφονία δύο γυναικών που εργάζονταν σε αυτό το σχολείο και πώς έκανε να ντραπούν όλοι οι δυτικοί παράγοντες που αρνούνται να το δουν. Φυσικά δεν της επιτράπηκε να τα δημοσιεύσει, αλλά το σχόλιό της είναι διαθέσιμο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Σας καλώ να εξοικειωθείτε με τα γεγονότα, αντί να προσπαθείτε να προσποιηθείτε ότι πρόκειται για την ίδια χολιγουντιανή «ταινία δράσης» που εξελίσσεται σύμφωνα με ένα σενάριο γραμμένο από τους συναδέλφους σας, όπου υπάρχει το απόλυτο κακό και το απόλυτο καλό.

Ερώτηση: Πριν από λίγο καιρό πήραμε συνέντευξη από ορισμένους Ευρωπαίους αξιωματούχους. Δήλωσαν ότι το ΝΑΤΟ δεν ήθελε πραγματικά να επεκτείνει τον οργανισμό προς τα ανατολικά. Η Ρωσία δεν θα έπρεπε να είχε κανένα πρόβλημα με αυτό. Σήμερα πλέον δεν υπάρχουν τέτοιες δηλώσεις. Γιατί εμφανίστηκαν αυτές οι αλλαγές και παρεμποδίστηκαν τα Ρωσικά μέσα ενημέρωσης, όπως το Sputnik και το RT, στην ΕΕ; Παρατηρούμε την παραπληροφόρηση που υπάρχει σε διάφορα κοινωνικά δίκτυα και μέσα ενημέρωσης. Ποια θα ήταν η απάντησή σας σε όλα αυτά;

Σεργκέι Λαβρόφ: Ποια θα είναι η απάντησή μας σε όλα αυτά; Αυτό είναι ένα γνωστό γεγονός που δεν μπορεί πλέον να κρυφτεί. Η Σοβιετική ηγεσία, και στη συνέχεια η Ρωσική ηγεσία, έλαβαν διαβεβαιώσεις ότι το ΝΑΤΟ δεν θα προχωρούσε προς τα ανατολικά, ότι ούτε ένα κομμάτι στρατιωτικής υποδομής του ΝΑΤΟ δεν θα εμφανιζόταν ανατολικά του ποταμού Όντερ.
Ξέρετε τι συνέβη στη συνέχεια. Ο πρόεδρος Πούτιν το είπε πολλές φορές. Πέντε διαδοχικά κύματα επέκτασης της Βορειοατλαντικής Συμμαχίας. Και κάθε φορά η ρητορική αυτής της συμμαχίας και ο στρατιωτικός σχεδιασμός και οι στρατιωτικές ασκήσεις της στρέφονταν όλο και περισσότερο εναντίον της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Έχουμε μιλήσει γι’ αυτό πολλές φορές, έχουμε επανειλημμένα επιστήσει την προσοχή σε αυτό. Παρόλα αυτά, δεν υπήρξε καμία απάντηση που να επιβεβαιώνει ότι το ΝΑΤΟ είναι πρόθυμο να συνομιλήσει επί ίσοις όροις, στη βάση του σεβασμού των συμφερόντων και των ανησυχιών του εταίρου. Δεν παρέθεσα μάταια τις δηλώσεις ανωτάτου επιπέδου του ΟΑΣΕ στην Κωνσταντινούπολη το 1999 και στην Αστάνα το 2010. Δεν παρέθεσα μάταια τις δηλώσεις της συνόδου κορυφής του ΟΑΣΕ στην Κωνσταντινούπολη το 1999, στην Αστάνα το 2010 και τις δηλώσεις που υιοθετήθηκαν στη σύνοδο κορυφής της Pratica di Mare το 2002 μεταξύ των ηγετών της Ρωσίας και του ΝΑΤΟ. Εκεί αναφέρεται ευθέως ότι κανείς δεν θα ενισχύσει την ασφάλειά του εις βάρος της ασφάλειας των άλλων και ότι κανένας οργανισμός στον ευρωατλαντικό χώρο του ΟΑΣΕ δεν έχει το δικαίωμα να διεκδικεί την κυριαρχία στον ίδιο αυτό χώρο. Και τα δύο αυτά σημεία απορρίπτονται κατηγορηματικά από τα μέλη του ΝΑΤΟ.
Κάνατε μια πολύ καλή ερώτηση: γιατί συμβαίνει αυτό και γιατί θα πρέπει να επιμείνουν να διατηρήσουν αυτή τη στάση; Δεν βλέπω άλλη εξήγηση από την πεισματική, επίμονη επιθυμία να διατηρήσουν την υπεροχή τους σε κάθε τομέα και να δείξουν σε όλους ότι το ΝΑΤΟ είναι αυτό που υπαγορεύει την τάξη πραγμάτων στην Ευρώπη. Σήμερα, ο Γενς Στόλτενμπεργκ δήλωσε ότι το ΝΑΤΟ είναι υπεύθυνο για την παγκόσμια ασφάλεια. Επομένως, αυτή η συζήτηση για την αμυντική συμμαχία είναι μια συζήτηση, όπως λέμε, «υπέρ φτωχών και αδυνάτων» (Σημ. Μετ. στη Ρωσική γλώσσα η έκφραση υποδηλώνει την έννοια της υποκρισίας). Αν η συμμαχία ήταν αμυντική, τότε φυσικά θα έπρεπε να αμυνθεί. Παρεμπιπτόντως, κανείς δεν του επιτέθηκε. Αλλά η ίδια η συμμαχία αποφάσισε: τώρα αμυνόμαστε ενάντια στο συμβατικό τείχος του Βερολίνου. Το τείχος του Βερολίνου έχει φύγει, επομένως θα πρέπει να αμυνθούμε κάπου αλλού. Στη συνέχεια άρχισαν να επεκτείνονται προς τα ανατολικά. Κάθε φορά, αυτόνομα και μονομερώς, χαράζανε την «αμυντική γραμμή». Το ΝΑΤΟ είχε ήδη έρθει πολύ κοντά στη Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτό έχει εξηγηθεί πολλές φορές. Ο πρόεδρος Πούτιν, στις δημόσιες ομιλίες του και σε πολυάριθμες, μακρές συζητήσεις με δυτικούς ηγέτες, το εξέθεσε αυτό με μεγάλη σαφήνεια. Όταν συζητούν μαζί μας σε διμερές επίπεδο, κατά τη διάρκεια των διαπραγματεύσεων φαίνεται να δείχνουν κατανόηση, αλλά μόλις συναντηθούν μεταξύ τους, κάτι τους συμβαίνει. Προφανώς, αυτό που συμβαίνει είναι ότι οι ΗΠΑ είναι ήδη «επικεφαλής» εκεί πέρα και «υπαγορεύουν»» εντολές και οδηγίες. Αυτό είναι λυπηρό. Είμαστε ακόμα πρόθυμοι να συζητήσουμε. Κάποια στιγμή πάντως αυτό θα ξεκινήσει, έτσι κι αλλιώς.
Όλοι γνωρίζουν πολύ καλά πώς έγινε πραξικόπημα στην Ουκρανία, το οποίο δεν προκλήθηκε από το πουθενά. Πραγματοποιήθηκε μία ημέρα μετά την υπογραφή συμφωνίας μεταξύ του προέδρου και της αντιπολίτευσης σχετικά με τη διεξαγωγή πρόωρων εκλογών, στις οποίες η αντιπολίτευση θα κέρδιζε σίγουρα. Ο Ρώσος πρόεδρος Πούτιν ρωτά τους συναδέλφους του: Γιατί έκαναν πραξικόπημα; Εάν δεν το είχαν κάνει, η συμφωνία αυτή θα είχε εφαρμοστεί. Δεν θα είχε περάσει από το μυαλό κανενός στην Κριμαία να εξεγερθεί εναντίον των πραξικοπηματιών. Η Κριμαία θα παρέμενε στην Ουκρανία. Όλα αυτά έχουν ειπωθεί και εξηγηθεί. Αλλά στην παρούσα κατάσταση, δεν μπορούμε να παραμείνουμε υπο το καθεστώς απειλής, επειδή η Ουκρανία έχει εδώ και καιρό μετατραπεί σε «αντι-Ρωσική» χώρα, σε προγεφύρωμα για την υπονόμευση κάθε τι που έχει σχέση με τη Ρωσία και είναι Ρωσικό. Ήταν μέρος ενός μεγάλου γεωπολιτικού παιχνιδιού. Θυμάστε, τι είχε πει ο Ζμπίγκνιεφ Μπρεζίνσκι: «Η Ρωσία μαζί με την Ουκρανία είναι μια υπερδύναμη». Νομίζω ότι είπε επίσης ότι η Ουκρανία πρέπει να χρησιμοποιηθεί κατά τρόπο που να υπονομεύσει τα Ρωσικά συμφέροντα, την επιρροή της Ρωσίας, την κουλτούρα της. Μεταξύ άλλων, θα ήθελα να τονίσω ότι προέτρεψε να χρησιμοποιηθεί η Ουκρανία προκειμένου να διασπαστεί η Ορθοδοξία, κάτι που σήμερα συμβαίνει στην πράξη. Ο πρόεδρος Ποροσένκο ξεκίνησε αυτή τη διαδικασία, και ο πρόεδρος Ζελένσκι τη συνεχίζει με ζήλο. Δεν μας λείπει η καλή θέληση, αλλά από την άλλη δεν μπορούμε και δεν θα επιτρέψουμε να παραβιάζονται συνεχώς τα συμφέροντά μας με τον πιο βάναυσο τρόπο, δημιουργώντας πραγματικές απειλές για την ασφάλεια της Ρωσίας.

Ερώτηση: Ποια είναι η εκτίμησή σας για την τρέχουσα κατάσταση μετά τις διαπραγματεύσεις με την Ουκρανία;

Σεργκέι Λαβρόφ: Δεν μπορώ να εκτιμήσω την κατάσταση αυτή τη στιγμή. Οι συνομιλίες δεν έχουν ακόμη αρχίσει. Νομίζω ότι ο επικεφαλής της αντιπροσωπείας, ο οποίος ηγείται των συνομιλιών με την Ουκρανική πλευρά, θα προβεί σε δηλώσεις μετά τη λήξη τους. Τότε θα μάθουμε τα πάντα.

Ερώτηση: Στη διπλωματική αρένα, η Ρωσία είναι απομονωμένη, και μόνο τέσσερις χώρες ψήφισαν κατά του ψηφίσματος που ζητούσε από τη Ρωσία να σταματήσει αμέσως τη στρατιωτική επιχείρηση. Το ΝΑΤΟ είναι ίσως για πρώτη φορά μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης περισσότερο ενωμένο από ποτέ. Από διπλωματική άποψη αυτό αποδεικνύεται φιάσκο, ήττα για τη Ρωσία, έτσι δεν είναι;

Σεργκέι Λαβρόφ: Ξέρετε, εσείς θα το κρίνετε. Δεν μπορώ να κρίνω τις δικές μου πράξεις, τις πράξεις της χώρας μου. Εμείς είμαστε πεπεισμένοι ότι κάνουμε το σωστό.
Για άλλη μια φορά θα ήθελα να πω ότι είναι πολύ άσχημο το γεγονός ότι άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους.
Δεν σκέφτομαι το διπλωματικό φιάσκο, αλλά το διπλωματικό «ταλέντο» της Δύσης. Οι άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους κατά χιλιάδες. Περίπου 14 χιλιάδες σκοτώθηκαν στα 8 χρόνια του πολέμου στο Ντονμπάς. Κανείς από το κανάλι σας ή άλλα δυτικά μέσα ενημέρωσης δεν σκέφτηκε καν να πάει στο Ντονμπάς και να δει πώς ζουν οι άνθρωποι που κηρύχθηκαν τρομοκράτες από το Ουκρανικό καθεστώς, παρόλο που δεν επιτέθηκαν ποτέ σε κανέναν. Αντίθετα, εκείνοι δέχθηκαν επίθεση και κηρύχθηκαν τρομοκράτες. Οι άνθρωποι αυτοί υφίστανται καθημερινά βομβαρδισμούς, εκεί σκοτώνονται άμαχοι, καταστρέφονται σχολεία και παιδικοί σταθμοί και διαπράττονται τρομοκρατικές ενέργειες.
Αν επιλέγετε ως κριτήριο των επαγγελματικών σας επιλογών να κάνετε αυτό που λέει η Δύση ότι πρέπει να γίνει. Αν για εσάς 8 χρόνια σιωπής όχι μόνο από τα δυτικά μέσα ενημέρωσης, αλλά και από τους πολιτικούς της Δύσης, 8 χρόνια «τορπιλισμού» των συμφωνιών του Μινσκ, όταν το Ουκρανικό καθεστώς όχι μόνο δεν τις εφάρμοσε, αλλά συνέχισε να χρησιμοποιεί βία εναντίον αμάχων, και αυτά τα 8 χρόνια ήταν πλήρους αγνόησης και σιωπής, αν τα θεωρείτε όλα αυτά διπλωματικό θρίαμβο, αυτό είναι δικαίωμά σας. Εκπροσωπείτε τα ελεύθερα μέσα ενημέρωσης, όπως το αντιλαμβάνομαι. Η Ρωσία υπερασπίστηκε τα συμφέροντά της και το ΝΑΤΟ, όπως είπατε, είναι πιο ενωμένο από ποτέ. Αναζητά το ΝΑΤΟ έναν τρόπο να ανακτήσει τον λόγο ύπαρξής του; Εξαφανίστηκε μήπως μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης και τη Διάλυση του Συμφώνου της Βαρσοβίας; Μετά ήρθε το Αφγανιστάν. Σήμερα το Αφγανιστάν έχει ηττηθεί από το ΝΑΤΟ. Για άλλη μια φορά δεν υπήρχε κανένας λόγος να ενωθούν και να «κρατήσουν όλους τους συμμάχους στη γραμμή». Για ποια στρατηγική αυτονομία μιλάει εν προκειμένω ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν; Κανείς δεν θα επιτρέψει ποτέ στη ζωή του σε κανέναν να έχει στρατηγική αυτονομία. Οι ΗΠΑ το έχουν ήδη αποδείξει ξεκάθαρα. Πρόκειται μάλλον για έναν διπλωματικό θρίαμβο των Ηνωμένων Πολιτειών. Αλλά τότε δεν θα πω σε ποιον θα πέσει το διπλωματικό φιάσκο στην Ευρώπη.
Όσον αφορά την αριθμητική που αναφέρατε, γνωρίζουμε πολύ καλά τις μεθόδους με τις οποίες οι δυτικοί συνάδελφοί μας επιτυγχάνουν αυτά τα αποτελέσματα. Καθαρός εκβιασμός, στρίβοντας τους τα χέρια. Λένε άμεσα σε όλες ανεξαιρέτως τις χώρες: θα γίνει ψηφοφορία, πρέπει να ψηφίσετε όπως σας λέμε εμείς. Κάνουν υπενθυμίσεις στους πολιτικούς ξένων χωρών που έχουν τραπεζικούς λογαριασμούς στη Δύση, των οποίων τα παιδιά φοιτούν σε πανεπιστήμια δυτικών χωρών. Ακριβώς έτσι. Και μάλιστα χωρίς να ντρέπονται. Το ξέρω αυτό επειδή πολλοί φίλοι μου μου εξηγούν ότι δέχονται τέτοιες πιέσεις: «Λυπάμαι, δεν μπορούμε να ψηφίσουμε διαφορετικά, είναι θέμα ζωής, της ζωής μου προσωπικά, της οικογένειάς μου, της ευημερίας της. Ναι, έτσι επιτυγχάνεται ο «διπλωματικός θρίαμβος». Σας συγχαίρω. Αλλά η αλήθεια θα βρει το δρόμο της.
Για άλλη μια φορά, σας προσκαλώ να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του ρωσικού Υπουργείου Εξωτερικών, όπου μπορείτε να βρείτε τεκμηριωμένα, απολύτως αδιάσειστα στοιχεία σχετικά με το τι κάνουν ο Ουκρανικός στρατός και οι νεοναζί στο Ντονμπάς και σε άλλες περιοχές της Ουκρανίας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο δεν αισθανόμαστε πολιτικά, τόσο απομονωμνοι .

Ερώτηση: Υπάρχουν σχέδια να επανέλθει ο Γιανουκόβιτς στην εξουσία στην Ουκρανία, δεν είναι αυτός ο απώτερος στόχος της Ρωσίας;

Σεργκέι Λαβρόφ: Κάνετε ξανά την ερώτηση, γεγονός που δείχνει ότι ήρθατε για μια συνέντευξη και δεν διαβάσατε καν τι είπε ο Ρώσος Πρόεδρος Πούτιν και τι έχω πει εγώ προσωπικά, επανειλημμένα. Ο ίδιος ο ουκρανικός λαός, ή μάλλον όλοι οι άνθρωποι που ζουν στην πολυεθνική Ουκρανία, θα πρέπει να αποφασίσουν πώς θα ζουν στην Ουκρανία και ποιον θα πρέπει να επιλέξουν για να ηγηθεί της χώρας αυτής.

Ερώτηση: Θα ήθελα να κάνω μια ερώτηση σχετικά με την Πωλίνα Ζαχοντίνσκαγια (Polina Zakhodinskaya), μια μαθήτρια της τετάρτης τάξης. Πυροβολήθηκε από Ρώσους στο Κίεβο. Ξέρω ότι έχετε μια κόρη. Κοιτάξτε με στα μάτια και πείτε μου, πώς κοιμάστε τη νύχτα γνωρίζοντας ότι οι Ρωσικές βόμβες και σφαίρες σκοτώνουν παιδιά;

Σεργκέι Λαβρόφ: Δεν μπορώ να πω τίποτα επιπλέον από όσα έχω ήδη πει. Κάθε ανθρώπινη ζωή είναι ανεκτίμητη. Κάθε στρατιωτική ενέργεια συνεπάγεται δυστυχώς απώλειες, όχι μόνο μεταξύ των στρατιωτών αλλά και μεταξύ των πολιτών, των αμάχων. Οι στρατιώτες μας που συμμετέχουν σε μια ειδική επιχείρηση έχουν αυστηρές εντολές να χρησιμοποιούν μόνο όπλα υψηλής ακρίβειας για την καταστολή των στρατιωτικών υποδομών. Ακόμη και οι στρατώνες, όπου βρίσκουν κατάλυμα Ουκρανοί στρατιώτες, δεν υπόκεινται σε καμία επιχείρηση, επιθέσεις.
Μπορώ μόνο να εκφράσω τα συλλυπητήριά μου σε όλους εκείνους που είναι συγγενείς, κι αγαπημένα πρόσωπα των θυμάτων.

Ερώτηση: Αναφέρεστε σε όπλα υψηλής ακρίβειας, αλλά υπάρχουν αναφορές για εκατοντάδες θανάτους αμάχων. Τώρα το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο ξεκινάει έρευνα. Ετοιμάζετε την προσωπική σας στρατηγική υπεράσπισης εγκλημάτων πολέμου;

Σεργκέι Λαβρόφ: Έχετε την διάθεση να κάνετε τόσο απειλητικές ερωτήσεις, σίγουρα θα έχετε ακροατήριο. Προφανώς θα θέλετε να ερεθίσετε το κοινό συναισθηματικά. Όπως καταλαβαίνω, αυτή είναι η δουλειά σας. Δεν πρόκειται λοιπόν και τόσο για ένα μαζικό μέσο ενημέρωσης, όσο για ένα εργαλείο για να «χωρέσει» στα κεφάλια των ανθρώπων αυτό που χρειάζονται οι ηγέτες της Δύσης. Για άλλη μια φορά θέλω να δηλώσω: δεν συγχωρώ καμία ενέργεια που έχει ως αποτέλεσμα τον θάνατο αμάχων.
Δεν επινοήσαμε εμείς την έκφραση «παράπλευρες απώλειες». Επινοήθηκε από τους δυτικούς συναδέλφους μας κατά τη διάρκεια των τυχοδιωκτισμών τους στο Ιράκ και πριν από αυτό σε άλλες χώρες και στην ίδια τη Λατινική Αμερική, στη Λιβύη. Καλύψατε ποτέ την κατάσταση τόσο συναισθηματικά, τότε, στο Ιράκ και τη Λιβύη; Όταν εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες βρέθηκαν νεκροί εκεί. Δεν το θυμάμαι. Βλέπω λοιπόν ότι η ερώτησή σας είναι μάλλον ρητορική.

Ερώτηση: Ναι, φυσικά είναι η δουλειά μου, κ. Λαβρόφ, αλλά εσείς ξεκινήσατε αυτόν τον πόλεμο και το αίμα της Πολίν είναι στα χέρια σας. Έτσι δεν είναι;

Σεργκέι Λαβρόφ: Δεν πρόκειται να παίξω αυτά τα «παιχνίδια». Συμπεριφέρεστε αυτή τη στιγμή σαν να βρισκόσασταν σε talk show. Αν θέλετε να μάθετε τη θέση μου, την έχω περιγράψει με μεγάλη λεπτομέρεια, συμπεριλαμβανομένων των ανθρωπιστικών πτυχών της τρέχουσας επιχείρησης.
Καταλαβαίνω ότι θα τα καλύψετε όλα αυτά όπως εσείς θέλετε, παρόλα αυτά θέλω να θυμηθείτε (πιθανώς, κάθε δημοσιογράφος που εκπληρώνει μια αποστολή έχει συνείδηση) με ποιο τρόπο συμπεριφερθήκατε όλα αυτά τα 8 χρόνια, όταν τέτοια κορίτσια, γυναίκες και ηλικιωμένοι σκοτώνονταν κατά χιλιάδες στο Ντονμπάς. Το Ουκρανικό καθεστώς τους δολοφονούσε. Επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου μας. Δεν θέλω να σπαταλήσω τον χρόνο σας με πολύωρες περιγραφές από σχετικές ιστορίες. Και αν ανησυχείτε τόσο πολύ (και δικαίως) για τις ανθρωπιστικές συνέπειες των όποιων εχθροπραξιών, θα πρέπει να κοιτάξετε εκείνες τις σελίδες που εξακολουθείτε να προτιμάτε ακόμα να μην χρησιμοποιείτε στις επαγγελματικές σας δραστηριότητες.

Ερώτηση: Η Ρωσία δήλωσε επίσημα ότι έχασε 500 στρατιώτες σε μόλις μία εβδομάδα μαχών και σύμφωνα με άλλες εκτιμήσεις πολύ περισσότερους. Από αυτή την άποψη, ο πόλεμος αυτός ήταν ένας από τους πλέον «πολυδάπανους» στην πρόσφατη ιστορία της Ρωσίας. Κόστισε πολύ περισσότερο από ό,τι «κόστισε» ο πόλεμος στο Αφγανιστάν ή στην Τσετσενία. Η επίσημη θέση ήταν ότι οι Ρώσοι θα γίνονταν δεκτοί με ανοιχτές αγκάλες και ότι οι Ουκρανοί θα κατέθεταν αμέσως τα όπλα. Τι πήγε στραβά;

Σεργκέι Λαβρόφ: Αυτή είναι μια υποκειμενική άποψη. Υπάρχουν απώλειες. Πάντα υπάρχουν σε τέτοιες καταστάσεις. Έχω ήδη απαντήσει σε αυτό.
Όσο για το γεγονός ότι τα πράγματα δεν πήγαν σύμφωνα με το σχέδιο. Δεν νομίζω ότι είστε σε θέση να γνωρίζετε τα σχέδια που υπάρχουν πίσω από τις ενέργειες της ομάδας μας, η οποία διεξάγει μια ειδική στρατιωτική επιχείρηση με εντολή του Προέδρου Πούτιν. Πρόκειται για αφηρημένη προσέγγιση.
Θέλω απλώς να τονίσω ότι η κατάσταση αυτή δεν μπορεί να εξεταστεί απομονωμένη από όλα τα άλλα, απομονωμένη από αυτά τα τριάντα χρόνια που ήταν γεμάτα από κάθε είδους γεγονότα στις σχέσεις μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης και στις σχέσεις της Δύσης με τον υπόλοιπο κόσμο, ιδίως με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει επανειλημμένα δηλώσει ότι η απειλή είχει φτάσει μέχρι τα σύνορά μας. Νομίζω ότι δεν υπάρχει τίποτα κρυφό ως προς αυτό. Έχουμε πληροφορίες ότι το Πεντάγωνο ανησυχεί πολύ για τις χημικές και βιολογικές εγκαταστάσεις στην Ουκρανία, επειδή έχουν εγκαταστήσει εκεί δύο βιολογικά, στρατιωτικά εργαστήρια, όπου (στο Κίεβο και την Οδησσό), είχαν αναπτύξει παθογόνους μικροοργανισμούς. Σήμερα πλέον ανησυχούν ότι θα χάσουν εντελώς τον έλεγχο αυτών των εργαστηρίων. Εν τω μεταξύ, οι Αμερικανοί αρνούνται κατηγορηματικά να συγκροτήσουν μηχανισμό ελέγχου και επιτήρησης βάσει της Σύμβασης για τα βιολογικά όπλα και εξακολουθούν να κατασκευάζουν βιολογικές στρατιωτικές εγκαταστάσεις περιμετρικά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Στην Ουκρανία έχουν κατασκευαστεί στρατιωτικές βάσεις, ιδίως από τους Βρετανούς, και στις οποίες συμβαίνουν πολλά άλλα πράγματα. Η Κεντρική Υπηρεσία Πληροφοριών των ΗΠΑ ήταν συνεχώς παρούσα εκεί και μάλιστα σε τεράστιους αριθμούς προσωπικού υποστήριξης.
Ο Ουκρανικός στρατός δεν εκπαιδεύτηκε και δεν προετοιμάστηκε για πόλεμο με την Πολωνία. Όταν «κάτι τέτοιο» υποτίθεται ότι συνέβαινε αντίστοιχα στο Ιράκ, τότε οι ΗΠΑ δήλωναν ότι αποτελούσε απειλή για την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ. Έχει θέσει κανείς το ερώτημα: γιατί στο καλό οι ΗΠΑ αποφάσισαν να αποκαταστήσουν την τάξη 10 χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά;
Όχι, δεν σας πέρασε από το μυαλό. Γιατί αυτό είναι αλαζονική μεγαλομανία. Όταν η Ρωσία λέει ότι υπάρχει απειλή για εμάς, μας εξηγούν ότι δεν υπάρχει καμία απειλή «για εσάς», «είστε ασφαλείς». Θα καθορίσουν λοιπόν εκείνοι τις συνθήκες που είναι απαραίτητες για την ασφάλειά μας, όταν «αυτό» βρίσκεται ακριβώς δίπλα στα σύνορα της Ρωσίας. Δεν χρειάζεται να πάμε 10 χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά και να επιβάλλουμε τους κανόνες μας. Πρόκειται για μια αναγκαστική απόφαση, επειδή απλώς δεν μας άκουγαν και μας έλεγαν ψέματα τα τελευταία 30 χρόνια. Κάποια στιγμή μάλλον θα πρέπει να συμφωνήσουμε, αλλά με βάση αυτό που ο καθένας έχει δεσμευτεί να κάνει: να μην ενισχύσουμε την ασφάλειά μας εις βάρος των άλλων και να μην ισχυριστούμε ότι ο καθένας μπορεί να κυριαρχήσει. Μόνο ο ισότιμος διάλογος, θα πρέπει να ισχύσει. Ωστόσο οι δυτικοί συνάδελφοί μας δεν είναι έτοιμοι γι’ αυτό και παίζουν τώρα το παιχνίδι της απόλυτης υποκρισίας επιδεικνύοντας δήθεν καλοσύνη, την ίδια στιγμή που κάνουν κατάφωρη κατάχρηση όλων των διπλωματικών μεθόδων, εξαναγκάζοντας τις μικρές και μεσαίες χώρες να ενεργούν σύμφωνα με τον τρόπο που εκείνοι τους υποδεικνύουν. Αυτό έχει συμβεί περισσότερες από μία φορές στην παγκόσμια ιστορία. Αυτό έχει συμβεί πολλές φορές και στη ιστορία της Ρωσίας. Δεν θα έκανα πρόωρες εκτιμήσεις. Υπάρχει μια επιχείρηση σε εξέλιξη που έχει σαφείς στόχους, οι οποίοι περιγράφονται: αποστρατιωτικοποίηση της Ουκρανίας, με την έννοια ότι δεν θα επιτραπεί ανά πάσα στιγμή να υπάρχουν στο έδαφός της, όπλα που απειλούν τη Ρωσία, αποναζιστικοποίηση της Ουκρανίας, διότι η ετυμηγορία του Δικαστηρίου της Νυρεμβέργης δεν έχει ακυρωθεί, και, φυσικά, παροχή εγγυήσεων ασφαλείας για την Ουκρανία χωρίς όμως αυτή να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ.
Ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν τόνισε ότι η επέκταση του ΝΑΤΟ δεν πρόκειται να είναι ανεκτή. Ωστόσο, είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε ανοιχτά, με ποιους τρόπους μπορούν να παρασχεθούν εγγυήσεις ασφαλείας όσον αφορά την Ουκρανία, την Ευρώπη και τη Ρωσική Ομοσπονδία.

Ερώτηση: Είπατε ότι η Ρωσία δεν επιδιώκει τη συνθηκολόγηση της Ουκρανίας. Είστε έτοιμοι να διαπραγματευτείτε με τον Ουκρανό πρόεδρο Ζελένσκι; Τι ακριβώς πρέπει να κάνει, τι πρέπει να κάνει για να σταματήσουν οι μάχες; Θέλετε να καταλάβετε ολόκληρη την επικράτεια της Ουκρανίας και να αποκτήσετε τον έλεγχό της; Αυτό σημαίνει την πλήρη καταστροφή του Ουκρανικού στρατού;

Σεργκέι Λαβρόφ: Δεν ισχύει αυτό για το οποίο μιλάτε με τόσο συναισθηματικό ύφος. Επιτρέψτε μου να σας υπενθυμίσω εκ νέου. Προσπαθώ να δώσω εξηγήσεις και πάλι μου κάνουν ερωτήσεις, σαν να μην έχουν ακούσει προηγουμένως τις απαντήσεις μου. Είμαστε έτοιμοι να διαπραγματευτούμε. Όταν ο πρόεδρος Ζελένσκι ζήτησε διαπραγματεύσεις, ο πρόεδρος Πούτιν συμφώνησε αμέσως και έστειλε αντιπροσωπεία. Τότε όμως ο Πρόεδρος Ζελένσκι άλλαξε γνώμη.
Μάλλον οι Αμερικανοί, είναι εκείνοι που του είπαν να μην βιαστεί. στη συνέχεια μας ενημέρωσαν ότι θα προσέλθουν στις συνομιλίες. Στη συνέχεια, δεν πρσήρθαν τη συμφωνημένη ημέρα, αλλά μια ημέρα αργότερα. και πάλι εμείς τους περιμέναμε στο σημείο που είχε ορισθεί. Οι διαπραγματεύσεις πραγματοποιήθηκαν. Οι Ουκρανοί συνάδελφοί μας ενημερώθηκαν σχετικά με τη διαπραγματευτική μας θέση. Υποσχέθηκαν ότι θα φέρουν κι εκείνοι τη δική τους διαπραγματευτική θέση σε αυτόν τον επικείμενο γύρο των διαπραγματεύσεων. Είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε. Εντούτοις θα συνεχίσουμε την επιχείρησή μας, διότι δεν έχουμε την πολυτέλεια να αφήνουμε να διατηρούνται υποδομές στην Ουκρανία που απειλούν την ασφάλεια της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Η αποστρατιωτικοποίηση με την έννοια της καταστροφής των υποδομών και των εξοπλισμών που μας απειλούν θα τερματιστεί. Ακόμα και αν υπογράψουμε μια ειρηνευτική συμφωνία, αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει μια τέτοια ρήτρα.

Ερώτηση: Ο Πρόεδρος Μακρόν της Γαλλίας και ο Πρόεδρος Πούτιν της Ρωσικής Ομοσπονδίας βρίσκονται σε συχνή επαφή. Πιστεύετε ότι η Γαλλία μπορεί να να διαδραματίσει κάποιον ιδιαίτερο ρόλο στη σύγκρουση αυτή

Σεργκέι Λαβρόφ: Η Γαλλία έχει μακρά παράδοση στη διαμεσολάβηση σε διάφορες συγκρούσεις. Θυμόμαστε τον Γάλλο πρόεδρο Νικολά Σαρκοζί όταν βοήθησε στην επίλυση της κατάστασης, η οποία ξεκίνησε με την εγκληματική απόφαση του Σαακασβίλι να βομβαρδίσει τις ειρηνευτικές δυνάμεις και τη Νότια Οσετία. Γνωρίζουμε ότι ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν και ο προκάτοχός του συμμετείχαν ενεργά στη δημιουργία του ίδιου του «Σχήματος της Νορμανδίας», στο πλαίσιο του οποίου επιτεύχθηκαν οι συμφωνίες του Μινσκ. Ένα άλλο ζήτημα είναι, ότι οι συμφωνίες ήταν ένα σημαντικό στάδιο αυτών των προσπαθειών, αλλά αυτό ήταν το τέλος τους. Μετά την υπογραφή τους και αφού οι συμφωνίες αυτές εγκρίθηκαν από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, ούτε η Γαλλία ούτε η Γερμανία έκαναν κάτι για να αναγκάσουν την Ουκρανία να τις εφαρμόσει. Αντιθέτως, άρχισαν να λένε ότι η Ουκρανία δεν πρέπει να τις εφαρμόσει και ότι πρέπει να εφαρμοστούν από τη Ρωσική Ομοσπονδία, ότι δεν πρέπει να υπάρξει κανένας απευθείας διάλογος μεταξύ Κιέβου και Ντονιέτσκ, Κιέβου και Λουγκάνσκ, επειδή όλα αυτά είναι μια «απάτη» και ότι εν προκειμένω, η Ρωσική Ομοσπονδία είναι η πραγματική «ένοχη». Προσπαθήσαμε να λογικέψουμε τους Γάλλους και Γερμανούς εταίρους μας. Τους δείξαμε τα κείμενα των συμφωνιών του Μινσκ και τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, τα οποία αναφέρουν ρητά ότι όλα τα βασικά ζητήματα διευθέτησης πρέπει να συμφωνηθούν με το Ντονιέτσκ και το Λουγκάνσκ. ωστόσο αυτό δεν βοήθησε.
Έχω ήδη αναφέρει ότι ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν αναλαμβάνει πολλές φορές την πρωτοβουλία. Έχει επικοινωνήσει αυτοπροσώπως με τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν, περισσότερες από μία φορές, επιπλέον πιο πρόσφατα σε μια επίσκεψή του , και συχνά συνομιλεί τηλεφωνικά με τον ίδιο. Αυτή τη στιγμή που σας ενημερώνω διεξάγεται μια άλλη μεταξύ τους τηλεφωνική συνομιλία. Θα είμαστε ευχαριστημένοι μόνον εφόσον η Γαλλία συμβάλει αυτή τη φορά, στην επίτευξη μιας συμφωνίας, η οποία θα βασίζεται στις αρχές που έχουν εγκριθεί στο πλαίσιο του ΟΑΣΕ και των διεθνών σχέσεων. Αλλά πάλι, μόλις χθες, ο Γάλλος πρόεδρος Μακρόν δήλωσε, (έχω ήδη αναφερθεί σε αυτή τη δήλωση) ότι οι ισχυρισμοί για την άνοδο του νεοναζισμού στην Ουκρανία ήταν ψευδείς. Να το ακούς αυτό από τα χείλη ενός συμμάχου… Δεν αντιλαμβάνονται πόσο παρόμοια είναι αυτά που συμβαίνουν στην Ουκρανία τόσο για τους Εβραίους όσο και για τους Ρώσους, η εχθρική συμπεριφορά απέναντι στο γλωσσικό ζήτημα, οι πορείες με πυρσούς και πολλά εγκλήματα με φυσικές πράξεις, μεταξύ άλλων και στο Ντονμπάς. Ο Γερμανός καγκελάριος Σολτς, επίσης εταίρος της Γαλλίας στο σχήμα της Νορμανδίας (τώρα πρώην, όπως καταλαβαίνω), δήλωσε ότι είναι γελοίο να ισχυρίζεται κανείς ότι υπάρχουν ενδείξεις γενοκτονίας στην Ουκρανία.
Δεν είναι πολύ ωραίο να το ακούει κανείς αυτό, από το στόμα του Γερμανού εκπροσώπου. Αν οι Γερμανοί συνάδελφοί μας δεν αναγνωρίζουν τέτοια φαινόμενα… Ο Όλαφ Σολτς, δήλωσε πρόσφατα κάτι πολύ σοβαρό για την κατάσταση στην Ευρώπη, ότι δεν είχαν δει κάτι τέτοιο εδώ και 75 χρόνια. Επομένως, αυτό σημαίνει οι Γερμανοί συνάδελφοί μας ξέχασαν ή δεν πρόσεξαν την κατάσταση που προέκυψε όταν βομβαρδίστηκε η Γιουγκοσλαβία, ή ίσως απλά το παρέλειψαν.
Βλέπετε, όπου κι αν κατευθύνουμε τη συζήτησή μας, συναντάμε συνεχώς διπλά πρότυπα.
Αυτή η αντίληψη για το «απόλυτο καλό» που οι Αμερικανοί συνάδελφοί μας προσπαθούν σήμερα να καλλιεργήσουν με τη βοήθειά σας, συνεπάγεται ότι μπορείτε να κάνετε τα πάντα: να καταδικάζετε καταστάσεις όπου το θεωρείτε απαραίτητο και να σιωπάτε σε καταστάσεις που σας ενοχλούν επειδή η Δύση, και κυρίως οι Ηνωμένες Πολιτείες, εμπλέκονται άμεσα σε αυτές.
Καταλαβαίνω ότι υπάρχει αλληλεγγύη, ότι έχετε συμμάχους, αλλά αυτό δεν κάνει τον κόσμο, τις διεθνείς υποθέσεις, καλύτερο. Πρόκειται σε γενικές γραμμές για μια δικτατορία, αυτό που προσπαθείτε σήμερα να επιβάλετε στη Ρωσική Ομοσπονδία: καμία δημοκρατία, καμία αδελφοσύνη, καμία ισότητα.
Θα υπογραμμίσω για άλλη μια φορά ότι καλωσορίζουμε τις προσπάθειες διαμεσολάβησης του Γάλλου Προέδρου Μακρόν. Ο Πρόεδρος της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Βλαντίμιρ Πούτιν, του έχει εξηγήσει πολλές φορές πώς αντιλαμβανόμαστε την έκβαση της σημερινής κατάστασης.

Ερώτηση: Η Ευρωπαϊκή Ένωση στέλνει όπλα στην Ουκρανία. Το θεωρείτε αυτό ως πράξη πολέμου; Βλέπετε τον κίνδυνο διολίσθησης προς τον πυρηνικό πόλεμο;

Σεργκέι Λαβρόφ: Δεν είμαστε εμείς αυτοί που αρχίζουμε να μιλάμε για πυρηνικό πόλεμο. Ο Υπουργός Εξωτερικών σας Ζαν Υβ Λε Ντριάν, είναι εκείνος ο οποίος προέτρεψε τον Ρώσο πρόεδρο Βλαντίμιρ Πούτιν να θυμάται ότι και η Γαλλία επίσης διαθέτει πυρηνικά όπλα, ο πρόεδρος της Ουκρανίας Ζελένσκι μίλησε γι’ αυτό και ο γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Σολτενμπεργκ δήλωσε ότι αν χρειαστεί, θα εγκαταστήσουν πυρηνικά όπλα ακόμη πιο κοντά στη Ρωσική Ομοσπονδία. Η επικεφαλής του Βρετανικού Υπουργείου Εξωτερικών, Λιζ Τρας, δήλωσε ότι είναι έτοιμη για έναν πόλεμο μεταξύ του ΝΑΤΟ και της Ρωσίας. Αυτή είναι η ίδια κουβέντα που προσπαθείτε να χρησιμοποιήσετε κάθε φορά, προκειμένου να μας κατηγορήσετε. Αν και θα ήθελα να τονίσω για άλλη μια φορά, το θέμα του πυρηνικού πολέμου, το ζήτημα του τρίτου παγκόσμιου πολέμου δεν τίθεται από εμάς σε αυτές τις συζητήσεις. Μάλλον χρειάζεται αυτό, ώστε να κρατιέται το κοινό στη Δύση σε συνεχή ένταση, με στόχο να συνεχιστεί η Ρωσοφοβία μέχρι του σημείου που κάθε Ρώσος να υφίσταται πλέον επίθεση, οι φοιτητές να αποβάλλονται, οι καλλιτέχνες να μην επιτρέπεται να εμφανιστούν, οι αθλητές να αποκλείονται από αθλητικές εκδηλώσεις.
Πρόκειται επίσης για έναν αθέμιτο, αδίστακτο ανταγωνισμό, για να διευκολυνθούν τα σχέδια τους στον αθλητισμό, στις τέχνες και σε άλλους τομείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Αυτό είναι ανέντιμο. Ωστόσο ελπίζω πραγματικά, ότι ίσως και τώρα οι βασικοί εταίροι μας θα αλλάξουν γνώμη. Θα είμαστε έτοιμοι να συζητήσουμε, αλλά όπως είπα, με καθαρά επιχειρησιακό, ρεαλιστικό τρόπο, στη βάση των ίσων δικαιωμάτων. Αν περιμένουν ότι σήμερα, μετά από όσα συμβαίνουν, ο κόσμος θα είναι διαφορετικός και ότι η Ρωσία θα «κάτσει κάτω από τον πάγκο» και ότι θα υποκύψει στη δικτατορία, τότε πρόκειται για έναν υπολογισμό που στηρίζεται σε ακατάλληλα εργαλεία. Πρέπει να υπενθυμίσουμε την ιστορία μας.

Ερώτηση: Ένας από τους συναδέλφους μου έκανε αναφορά στα αποτελέσματα της ψηφοφορίας σχετικά με το ψήφισμα της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ. Γνωρίζετε, φυσικά, αυτά τα αποτελέσματα. Γνωρίζετε επίσης τον τρόπο με τον οποίο ψήφισε το Συμβούλιο Ασφαλείας. Λαμβάνοντας υπόψη τη συγκεκριμένη στάση απέναντι στη θέση της Ρωσίας, αυτή τη στιγμή, θα αλλάξουν κάπως οι προτεραιότητες και οι φορείς άσκησης της εξωτερικής πολιτικής της Ρωσίας, θα στραφούν ενδεχομένως προς κάποια άλλη κατεύθυνση; Μέχρι στιγμής δεν έχουν δοθεί εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση. Έχουμε ήδη ακούσει πολλές φορές από εσάς τον ίδιο, πόσο σημαντικό ζήτημα είναι αυτό. Πιστεύετε ότι η επιχείρηση που έχει ξεκινήσει σήμερα η Μόσχα στην Ουκρανία θα οδηγήσει στο να δοθούν εγγυήσεις ασφαλείας από τη Δύση προς τη Ρωσία;

Σεργκέι Λαβρόφ: Όλες οι συγκρούσεις τελειώνουν με συμφωνίες, οπότε αυτό δεν εξαρτάται από εμάς. Η θέση μας είναι γνωστή. Δεν μας έχουν ακούσει εδώ και τριάντα χρόνια. Οι ανησυχίες μας είχαν καταστεί γνωστές στη Δύση. Δεν θα μπορούσαμε και δεν θα αγνοούσαμε επ’ αόριστον τον αλαζονικό τρόπο συμπεριφοράς. Μόνο αφελείς άνθρωποι θα υπολόγιζαν σε αυτό.
Όσο για το αν θα στραφούμε προς κάποια κατεύθυνση. Είμαστε έτοιμοι να συνεργαστούμε προς όλες τις κατευθύνσεις όπου υπάρχει αμοιβαία προθυμία για επιχειρηματικές δραστηριότητες στη βάση της ισορροπίας των συμφερόντων. Σας διαβεβαιώνω ότι οι χώρες που απαγόρευσαν στις εταιρείες τους να δραστηριοποιούνται στη Ρωσική Ομοσπονδία το έκαναν κάτω από τεράστια πίεση. Τώρα ισχυρίζονται ότι πρέπει να ταλαιπωρηθούν μόνο και μόνο για να «δώσουν ένα μάθημα στη Ρωσία». Ακόμη και ο αναπληρωτής διευθυντής του Εθνικού Οικονομικού Συμβουλίου των ΗΠΑ δήλωσε ότι οι ΗΠΑ δεν θέλουν να επιτρέψουν την πολύ γρήγορη άνοδο των τιμών του πετρελαίου, διότι αυτό θα ωφελούσε τη Ρωσία. Καταλαβαίνετε; Όχι επειδή η βενζίνη θα είναι ακριβή στα πρατήρια καυσίμων και ο Αμερικανός ψηφοφόρος θα πληρώσει υψηλότερη τιμή και έτσι θα έχει αρνητική στάση απέναντι στην κυβέρνηση, αλλά επειδή θα είναι επικερδές για τη Ρωσία.
Το μυαλό τους είναι ακονισμένο για ένα και μόνο πράγμα: να τιμωρήσουν τη Ρωσία όσο το δυνατόν περισσότερο. Φυσικά, αυτό έχει αντίκτυπο στην οικονομία, στην κοινωνική σφαίρα.
Μπορώ να σας διαβεβαιώσω ότι θα λύσουμε όλα αυτά τα προβλήματα που μας δημιουργεί η Δύση από την επιθυμία της (και πάλι, όχι για να εξασφαλίσει την ασφάλειά της, δεν τίθεται θέμα ασφάλειας της Δύσης) να χρησιμοποιήσει την Ουκρανία ως εργαλείο και ως πρόσχημα για να εμποδίσει τη Ρωσία να ακολουθήσει μια ανεξάρτητη πολιτική. Δεν έχουν απομείνει πολλές χώρες στη γη που να μπορούν να αντέξουν μια τέτοια πολυτέλεια. Αν θέλετε, οι κυρώσεις είναι ένα είδος φόρου που επιβάλλεται στην ανεξαρτησία.
Επιστρέφοντας στη δεύτερη ερώτησή σας σχετικά με τις εγγυήσεις ασφαλείας, διάβασα με χαρά αυτό που έγραψε ο καθηγητής John Mearsheimer του Πανεπιστημίου του Σικάγο τον Σεπτέμβριο του 2014 μετά τα γεγονότα στην Κριμαία και στην ανατολική Ουκρανία: «Η Δύση οδηγεί την Ουκρανία μέσα από ψεύτικες ελπίδες. Και στο τέλος θα καταρρεύσει. Και είμαι υπέρ του να αναγνωριστεί στην Ουκρανία ένα ουδέτερο καθεστώς και να ενισχυθεί η οικονομία της. Να την βγάλουμε από τα δύο πυρά, όπου βρίσκεται, ανάμεσα στη Ρωσία και στο ΝΑΤΟ.
Αυτή είναι η καλύτερη επιλογή για τους Ουκρανούς. Αντ’ αυτού όμως εμείς ενθαρρύνουμε την Ουκρανία να εμπαίζει τους Ρώσους. Φλερτάρουμε με την ιδέα ότι μια μέρα θα γίνει μέρος της Δύσης και ότι θα νικήσουμε τον Πούτιν. Και όλα θα είναι όπως εμείς τα θέλουμε. Και νομίζουμε ότι ο χρόνος είναι με το μέρος μας.
Έτσι λοιπόν οι Ουκρανοί, παίζουν φυσικά, αυτό το παιχνίδι. Και δεν θέλουν πλέον να συμβιβαστούν με τους Ρώσους. Αντιθέτως, θέλουν να τηρήσουν σκληρή στάση. Εάν λοιπόν το κάνουν, τα πράγματα θα τελειώσουν άσχημα γι’ αυτούς. Αυτό που κάνουμε τώρα θα προκαλέσει ένα τέτοιο αποτέλεσμα. Και μου φαίνεται ότι θα ήταν πολύ πιο λογικό να δημιουργηθεί μια ουδέτερη Ουκρανία. Είναι προς το συμφέρον των ΗΠΑ να τερματιστεί αυτή η κρίση το συντομότερο δυνατό.
Είναι επίσης προς το συμφέρον της Ρωσίας. Και πάνω απ’ όλα είναι προς το συμφέρον της Ουκρανίας». Επτάμισι χρόνια πριν. Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Foreign Affairs. Ένα πολύ έγκυρο, αξιοσέβαστο έντυπο. Λαμβάνεται σοβαρά υπόψιν στον Λευκό Οίκο και στο Στέιτ Ντιπάρτμεντ, αλλά, προφανώς, αυτή τη φορά δεν ακούστηκε. Είμαι πεπεισμένος ότι ο Λευκός Οίκος και η αμερικανική ηγεσία γνωρίζουν αυτά τα μηνύματα.
Αλλά απλά δεν τα υπολογίζουν. Ο στόχος ήταν διαφορετικός. Όχι να διασφαλιστεί η ασφάλεια της Ουκρανίας βάσει μιας ισορροπίας συμφερόντων μεταξύ Ουκρανίας, Ηνωμένων Πολιτειών και Ρωσίας, αλλά να δαιμονοποιηθεί και να «τελειώσει» η Ρωσική Ομοσπονδία. Αυτό είχε οριστεί εξαρχής. Τώρα, προς μεγάλη μας λύπη, δεν υπάρχει καμία απολύτως αμφιβολία περί αυτού.
Σας ευχαριστώ όλους, κ. συνάδελφοι. Αντιλαμβάνομαι τα συναισθήματά σας, αλλά η δημοσιογραφία συνεπάγεται τη συγκριτική ανάλυση των γεγονότων. Σας προσκαλώ και πάλι να επισκεφθείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου μας.

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου