Συγκέντρωσε χιλιάδες «μου αρέσει» και εκατοντάδες κοινοποιήσεις από νοσταλγούς της ελληνικής που χάνεται, κακοποιείται, κατακρεουργείται, υπεραπλουστεύεται…
Χωρίς να έχουμε καμία διάθεση αντιπαράθεσης με τον συντάκτη του κειμένου, θα θέλαμε να μοιραστούμε ορισμένες σκέψεις μας:
1) Αρχικά, θα πρέπει να επισημανθεί ότι η απλοποίηση στη ζωή του ανθρώπου είναι φυσιολογική και δεν πρέπει να δαιμονοποιείται. Ούτε, φυσικά, είναι κατακριτέα η προσπάθεια κάποιων να προτείνουν μια νέα ορθογραφία σε κάποιες λέξεις, αν διαπιστωθεί ότι επί δεκαετίες γραφόταν με άστοχο τρόπο.
2) Μαντήλι / Μαντίλι: Πράγματι, στη σχολική γραμματική η λέξη απλοποιήθηκε και γράφεται «μαντίλι». Ωστόσο, καλό θα ήταν να γράφεται με -η-, διότι απαντά στην ελληνιστική εποχή ως «μανδήλιον».
3) Εταιρεία / Εταιρία: Καλά δεν γκρεμίστηκε καμιά «εταιρεία» για να κτιστεί κάποια «εταιρία». Νομίζω ότι ο συντάκτης είναι υπερβολικός. Μεγάλη σύγχυση επικρατεί για την ορθογραφία της λέξης αιώνες τώρα. Ωστόσο, ισχύει ότι προτιμάται η γραφή με -ει- γιατί είναι ουσιαστικοποιημένο θηλυκό του αρχαίου επιθέτου «ἑταιρεῑος, -α, -ον».
4) Βρωμιά / Βρομιά: Λοιπόν, η λέξη «βρόμα» (θηλ.) προέρχεται από το αρχαίο ρήμα «βρομώ» που σημαίνει κάνω θόρυβο. Το γράφουμε με ωμέγα συχνά διότι το συγχέουμε με το «βρώμα» (ουδ.) που σημαίνει «το φάγωμα», «η βρώση». Τώρα απορούμε πώς ο θόρυβος συνδέεται με την κακή οσμή. Είναι γεγονός ότι ορισμένες φορές μετά από κάποιον δυνατό θόρυβο ακολουθεί κακή οσμή. Περίεργο, το ξέρω, αλλά λαμβάνουμε υπόψη τα εξής: Σε περιοχές της Λευκάδας η λέξη «κρούει» σημαίνει «μυρίζει άσχημα». Σε περιοχές της Κεφαλλονιάς το «κρούω» σημαίνει (μετά συγχωρήσεως) «πέρδομαι». Τέλος, σκεφτόμαστε ότι και το ρήμα (πάλι μετά συγχωρήσεως) «κλάνω», βγαίνει απ΄ το αρχαίο «κλάω-ώ» που σημαίνει σπάω με θόρυβο!!!
https://www.facebook.com/toetimon/photos/a.111658025837855.1073741828.111141895889468/151880298482294/?type=3&theater
5) Χλωμός / Χλομός: Η λέξη το πιθανότερο είναι ότι θα πρέπει να γράφεται με -ο- καθώς προέρχεται από τη λέξη «φλόμος» (δηλητηριώδες φυτό με ωχρό χρώμα). Η γραφή με -ω- πιθανότατα να οφείλεται σε παρετυμολογία και σε σύνδεση με το επίθετο «χλωρός».
6) Πηρούνι / Πιρούνι: Αλήθεια είναι ότι ο λαός κατά βάση το γράφει (αν ποτέ χρειαστεί να γράψει αυτή τη λέξη) «πηρούνι». Όμως, ορθότερο θεωρείται το «πιρούνι» αφού προκύπτει από το ελληνιστικό «περόνιον» (μικρή περόνη, καρφάκι) και πολλές άλλες οικογένειες λέξεων ακολουθούν τη φωνητική μεταβολή του -ε- σε -ι-.
7) Συγγνώμη / Συγνώμη: Ο συντάκτης έχει δίκιο. Το συγγνώμη είναι το ορθό. Αλλά ας μην είμαστε τόσο επικριτικοί στο ύφος μας. Ο νέος άνθρωπος, ειδικά, ακούει στον προφορικό λόγο «συγνώμη» [siγnómi] και φυσικό είναι να το γράψει έτσι. Ας τον πιάσουμε από το χέρι εμείς οι εκπαιδευτικοί κι ας το εξηγήσουμε. Φθάνει με αυτή την απαξιωτική στάση εναντίον παντός άλλου πλην ημών.
8) Γλιτώνω / Γλυτώνω: Το «γλιτώνω» δεν έχει ετυμολογική βάση. Όντως πρόκειται για απλοποίηση. Το ρήμα προκύπτει από το «εκλυτώνω» (αφήνομαι ελευθερος, χωρίς χαλινάρι).
9) Παλικάρι / Παληκάρι (ή μήπως παλληκάρι;): Ο ορθότερος τύπος είναι «παλληκάρι» αφού ετυμολογικά προέρχεται από το ελληνιστικό «πάλληξ –ηκος» (νεαρός). Οπότε ο συντάκτης του κειμένου έχει ένα δίκιο που θλίβεται αλλά τώρα θα πρέπει να θλίβεται για δύο λόγους. Και ο ίδιος το γράφει «παληκάρι» και ο λαός πήρε τον λάθος δρόμο!
10) Μπύρα / Μπίρα: Η λέξη είναι ξενική. Ως εκ τούτου, δεν μπορεί να δικαιολογηθεί το -υ-. Πάντως για τους «νοσταλγούς» υπάρχει ελληνική λέξη και είναι ο «ζύθος».
11) Χρεωκοπία / Χρεοκοπία: Στην Αττική διάλεκτο συναντάμε τη λέξη «χρέος», ενώ στον Όμηρο την αντίστοιχη «χρέως». Οπότε η «χρεωκοπία» είναι πιθανότατα ορθότερη ως αρχαιότερη. Όμως, και σε παλαιότερα κείμενα γράφεται με -ο-. Δεν πρόκειται δηλαδή για καμιά δολοπλοκία που οργάνωσαν μισέλληνες και αρνητές της παράδοσης.
12) Περηφάνια / Περηφάνεια – Ζήλεια / Ζήλια: Η «περηφάνια» προτιμάται να γράφεται με -ι- αφού προκύπτει από το (υ)περήφανος (κατά το άρρωστος – αρρώστια). Εξάλλου, ταιριάζει και με τη λαϊκότροπη φύση της λέξης. Ωστόσο, το «υπερηφάνεια» προτιμάται με -ει- αφού προκύπτει από υπερηφανεύω / -ομαι. Αντίστοιχα, και η «ζήλεια» είναι ορθότερο να γράφεται με -ει- αφού προέρχεται από το «ζηλεύω».
13) Μανώλης / Μανόλης: Η γραφή είναι με –ο- διότι προκύπτει από το όνομα Εμμανουήλ (το ωμέγα δεν δικαιολογείται). Η γραφή με -ω- δεν έχει ετυμολογική βάση. Ωστόσο, οφείλουμε να παραδεχτούμε ότι στη συνείδηση του λαού έχει εντυπωθεί ως «Μανώλης».
14) Κτίριο / Κτήριο: Για την ορθότερη γραφή της λέξης έχει χυθεί πολύ μελάνι. Οι υποστηρικτές του -ι- την ανάγουν στο ρήμα «κτίζω». Όμως, αν ίσχυε αυτό, ο τύπος που θα προέκυπτε λογικά θα ήταν «κτιστήριο» κι όχι «κτίριο». Πιθανότατα, το «κτήριο» είναι ορθότερο, προερχόμενο από τη λέξη «οἰκητήριον» ή από τη φράση «εὐκτήριος οἶκος». Ωστόσο, ποιος μπορεί να κατηγορήσει αυτόν που το γράφει με -ι-; Πού να το γνωρίζει αν δεν το διδαχθεί; Αλλά κι αν το κάνει θα το θεωρούσαμε ως τόσο σοβαρό λάθος;
Συμπεράσματα: Ας είμαστε πιο ψύχραιμοι. Δουλειά του εκπαιδευτικού είναι να σταθεί στο πλευρό του νέου και να του δείξει τον δρόμο! Ας είμαστε όμως και πιο δεκτικοί στην αλλαγή. Η γλώσσα αλλάζει και πρέπει να αλλάζει –όπως κάθε ζωντανός οργανισμός- διότι διαφορετικά πεθαίνει! Δεν οργανώθηκε κάποιο σχέδιο κατακρεούργησης και απλοποίησης της γλώσσας. Η τάση του ανθρώπου να διευκολύνει την καθημερινότητά του είναι διαχρονική. Εμείς οφείλουμε να μελετάμε την πορεία της και να παρεμβαίνουμε όταν επικρατεί το κακέκτυπο και ο μιμητισμός. Όταν δούμε το «λάθος» ας πάρουμε παραδίπλα τον νέο, τον φίλο μας κι ας του πούμε τι πιστεύουμε. Δεν χρειάζονται οι ταπεινώσεις κι οι απαξιωτικοί χαρακτηρισμοί. Άλλο ο λαϊκισμός κι άλλο η λαϊκότητα. Όταν ο λαός προβαίνει σε μια επιλογή κάποιος σοβαρός λόγος υπάρχει. Με ψυχραιμία και κριτικό πνεύμα μπορούμε να οδηγηθούμε σε στέρεες λύσεις. Όσο για την ιδεολογική κατακλείδα της εν λόγω ανάρτησης: Αγαπητέ συνάδελφε δεν είναι κακό ν’ ανοίγουμε το λεξικό ακόμη και για την πιο απλή λέξη. Θα συναντήσουμε θαύματα και θ’ ανατραπούν πολλά απ’ όσα νομίζαμε. Και μπορούμε να σου απαριθμήσουμε πολλά. Ωστόσο, σ’ ευχαριστούμε που ανακίνησες το θέμα για να μπορούμε να είμαστε σε εγρήγορση και να γίνονται τέτοιες συζητήσεις που προάγουν τον διάλογο και τη συζήτηση γύρω από τη γλώσσα.
Με φιλικούς, καλοπροαίρετους και συναδελφικούς χαιρετισμούς.
