Το ερώτημα περί του αν θέλουμε ένα συνοπτικό ή ένα εκτενές Σύνταγμα δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα ναι ή με ένα όχι...
Του Βασίλη Σωτηρόπουλου
Στην φιλελεύθερη δημοκρατία, ό,τι δεν απαγορεύεται ρητώς επιτρέπεται. Αυτό είναι και το νόημα του φιλελευθερισμού: δεν χρειάζεται να έρθει να μας ορίσει κάποιος όλα τα επιτρεπόμενα πεδία, αφού ισχύει η ελευθερία by default και μόνο όταν κάτι πρέπει να απαγορευθεί σημειακά παρεμβαίνει ο νόμος και το ορίζει. Και αν δεν το έχει ορίσει με σαφήνεια και πληρότητα, δεν μπορεί μετά ο δικαστής να τιμωρήσει την παράβαση, γιατί δεν υπάρχει παράβαση.
Αυτό σημαίνει ότι στο κεφάλαιο των Συνταγμάτων που περιλαμβάνονται τα ατομικά δικαιώματα χρειάζονται σαφείς διατυπώσεις για τους περιορισμούς τους. Πυκνές διατυπώσεις για την έκταση της ελευθερίας και αναλυτικές διατάξεις για το τί συγκεκριμένα απαγορεύει το Σύνταγμα στους ιδιώτες. Αυτά όμως ισχύουν μόνο για τα ατομικά δικαιώματα, άρα μόνο για το συγκεκριμένο κεφάλαιο του Συντάγματος.
Στην φιλελεύθερη δημοκρατία πάλι, από την άλλη πλευρά, ισχύει η αρχή της νομιμότητας: η εξουσία έχει μόνο όσες αρμοδιότητες προβλέπονται ρητά από το δίκαιο. Εδώ ο κανόνας αντιστρέφεται: για την διοίκηση ό,τι δεν προβλέπεται απαγορεύεται. Επομένως, όλο το υπόλοιπο Σύνταγμα, το οποίο αφορά αρμοδιότητες, πρέπει να μας λέει ακριβώς ποιες αρμοδιότητες απονέμει στην νομοθετική, την εκτελεστική και την δικαστική λειτουργία.
Εδώ πια είναι καθαρά θέμα συνταγματικής επιλογής: θέλουμε να είμαστε σαφείς με τις αρμοδιότητες της εξουσίας;
Αν ναι, θα είμαστε αναλυτικοί και θα έχουμε ένα εκτεταμένο Σύνταγμα.
Αν δεν θέλουμε να είμαστε αναλυτικοί, περιφρονώντας και λίγο την πραγματικότητα που μισεί το κενό, θα έχουμε συνοπτικά διατυπωμένες αρμοδιότητες οι οποίες είναι ευεπίφορες στις υπερβάσεις: η εξουσία θα βρει τρόπο ερμηνευτικά να επεκτείνει τις τυχόν στενές διατυπώσεις.
Γι' αυτό, το ερώτημα περί του αν θέλουμε ένα συνοπτικό ή ένα εκτενές Σύνταγμα δεν μπορεί να απαντηθεί με ένα ναι ή με ένα όχι, καθώς δεν διέπονται όλα τα πεδία της συνταγματικής ύλης από την ίδια σχέση κανόνα-εξαίρεσης.
Τα επιχειρήματα για την χρηστικότητα του Συντάγματος, καθώς ένα εκτεταμένο κείμενο είναι εξ ορισμού δύσχρηστο, έχουν την αξία τους όταν πρόκειται να αναζητήσουμε τρόπους να εξοικειωθεί ο πολίτης με το Σύνταγμα, αλλά είναι αδιάφορο από την πλευρά της εφαρμογής του, όταν ο τελικός κριτής είναι η δικαστική εξουσία ή η Βουλή.
Και σίγουρα το μεγαλύτερο πρόβλημα του Συντάγματος δεν είναι η γραμματοσειρά του ή το διάστιχο.
