Την Κυριακή 12 Μαΐου 2019, το Μένουμε Θεσσαλονίκη περπατά κατά μήκος της περιφερειακής τάφρου της πόλης, από το Αλλατίνι (συνάντηση: 11 π.μ. στη διασταύρωση των οδών Σίφνου και Χλόης) έως την Τούμπα, και ο....
βιολόγος Δημήτρης Μπούσμπουρας, υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος του Μένουμε Θεσσαλονίκη, μας πληροφορεί για την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής.
Παρακάτω, ακολουθεί κείμενο του Δημήτρη Μπούσμπουρα σχετικά με την περιφερειακή τάφρο και τα ρέματα της Θεσσαλονίκης:
Τα ρέματα και η περιφερειακή τάφρος της Θεσσαλονίκης. Διάδρομοι ζωής και αναψυχής.
Η Θεσσαλονίκη είναι από τις πόλεις με το λιγότερο πράσινο ανά κάτοικο. Μόλις 2,7 τετρ. μέτρα ανά κάτοικο ενώ το κατώτερο παραδεχτό όριο για να είναι πραγματικά φιλική στον άνθρωπο μια πόλη είναι 10 τετρ. μέτρα.
Στην Θεσσαλονίκη έχουμε κάλυψη κατά 77% από κτήρια, 19% από ασφαλτοστρωµένους δρόµους και 4% από ελεύθερους χώρους. Η θάλασσα και η επιμήκης εξάπλωση της πόλης κατά μήκος της ακτής και η ύπαρξη του προστατευόμενου περιφερειακού δάσους Σειχ Σου[1] σώζουν την πόλη και δίνουν μια ανάσα. Τα ρέματα που είναι φλέβες ζωής μέσα στην πόλη έχουν σκεπαστεί και έχουν μετατραπεί σε δρόμους. Στον υγρότοπο που υπήρχε στην δυτική πλευρά της πόλης έχει κατασκευαστεί ο Σιδηροδρομικός Σταθμός που δημιουργούσε μια υγροτοπική συνέχεια μέχρι το Καλοχώρι και το Δέλτα των ποταμών Γαλλικού και Αξιού. Σήμερα τα όρια της πόλης στα δυτικά ορίζονται από ένα ρυπασμένο ποτάμι τον Δενδροπόταμο. Μέσα στην ρύπανση από λάδια στην εκβολή του, πίσω από το λιμάνι μπορεί να δούμε ακόμα σήμερα φοινικόπτερα (φλαμίγκο) και ερωδιούς. Το αεροδρόμιο επίσης κατασκευάστηκε μέσα σε υγρότοπο στις εκβολές του Ανθεμούντα αφού αποξηράνθηκαν τεράστιες εκτάσεις.
Παρ’ όλα αυτά ακόμα σήμερα μέσα στο πολεοδομικό συγκρότημα του Δήμου Θεσσαλονίκης τα ρέματα είναι μια πηγή ζωής. Σε στενές ζώνες αναπτύσσεται φυσική βλάστηση και φωλιάζουν πουλιά. 44 είδη φωλιάζουν στην πόλη από τα 144 που έχουν παρατηρηθεί σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία[2]. Η διατήρηση της φυσικότητας στα ρέματα και η αντιμετώπισή τους σαν φυσικές ζώνες δίνουν την δυνατότητα να συνδεθούν τα πάρκα με το περιαστικό δάσος. Μια τέτοια προσέγγιση δίνει την δυνατότητα για αναψυχή και ένα ήρεμο περίπατο πολύ κοντά σε πολύβουες περιοχές. Η γνώση για την φύση υπάρχει και το επιστημονικό δυναμικό που ασχολείται με την αρχιτεκτονική τοπίου για να σχεδιάσει χώρους αστικού πρασίνου επίσης είναι διαθέσιμα στην πόλη, τόσο στο πανεπιστήμιο όσο και στον χώρο των μελετητών. Οι πολίτες επίσης έχουν δείξει την διάθεσή τους να συμβάλουν με εθελοντική εργασία στους καθαρισμούς και τις φυτεύσεις.
Η Περιφερειακή Τάφρος είναι από τους σημαντικότερους διαδρόμους νερού και πρασίνου. Κατέρχεται από το Σέιχ Σου και ενώνεται με ρέματα όπως το ρέμα της Τούμπας και φτάνει στην θάλασσα. Η τάφρος έσωσε την πόλη από τις πλημμύρες. Αν τα ρέματα που έχουν σκεπαστεί στο κέντρο της Θεσσαλονίκης είχαν αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο δεν θα υπήρχαν τα προβλήματα των πλημμυρών που εμφανίζονται όταν βρέχει ραγδαία.
Το σημαντικότερο στοιχείο της τάφρου είναι η ανάπτυξη επιμήκους ζώνης πρασίνου στα πρανή και εξωτερικά. Σε όλο το μήκος της έχει ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες στον Δήμο Πυλαίας αλλά στα όρια του Δήμο Θεσσαλονίκης δεν έχει γίνει καμία παρέμβαση και η ρύπανση είναι εμφανής. Ευτυχώς η ανάγκη παροχέτευσης μεγάλης ποσότητας νερού, για την αποφυγή πλημμυρών έχει αποτρέψει το σκέπασμα της τάφρου και την μετατροπή της σε δρόμο. Παραμένει έτσι ως ένα ποτάμι φυσικό και σε μερικά σημεία ως ανοικτό κανάλι μέσα στην πόλη. Με τον καθαρισμό του από σκουπίδια και με μικρές παρεμβάσεις, χωρίς τσιμέντο και εντυπωσιακές κατασκευές, αλλά με γεφυράκια και λιθόκτιστες κατασκευές όπως πέτρινα τοιχία και διαμόρφωση μονοπατιών μπορεί να γίνει ένας τόπος για περίπατο σε τοπικό αλλά και υπερτοπικό επίπεδο.
Μέσα σε μια σειρά από μελέτες[3] έχει χαθεί η προοπτική και δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την απορρύπανση, το πράσινο και τους ελεύθερους χώρους. Ο Δήμος πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες για τοπικό σχεδιασμό αφού ακόμη και αν προχωρήσει το Ρυθμιστικό Σχέδιο απαιτείται δράση για την υλοποίηση τοπικά[4]. Αυτό όμως απαιτεί όραμα και κυρίως την αντιστροφή στην πράξη της τάσης επέκτασης της πόλης στην φύση με την αρχή «η φύση να έρθει ξανά στην πόλη».
Υποσημειώσεις:
[1] ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΦΕΚ 148/Β/84 και ως ζώνη υψηλής προστασίας (Π.Δ. 17-1-1994, ΦΕΚ 516/Δ/1994)
[2] Οικονομίδης Κ. & Δ. Μπούμπουρας 2014. Τα πουλιά της Θεσσαλονίκης. Οδηγός αναγνώρισης. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. 40 σελ.
[3] Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης θεσμοθετήθηκε το 1985 με τον Νόμο 1561 αναθεωρήθηκε πολλές φορές, πέρασε από τις διαδικασίες του Οργανισμού Ρυθμιστικού που καταργήθηκε το 2014 και οι αρμοδιότητές του πέρασαν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος που έχει και την αρμοδιότητα της χωροταξίας και ο σχεδιασμός εντάχθηκε στον Περιφερειακό Σχεδιασμό της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
[4] Στο Σχέδιο νόμου για το νέο Ρυθμιστικό της Θεσσαλονίκης που έφτασε στην βουλή αλλά δεν θεσμοθετήθηκε αναφέρει: «Ανασυντάσσονται οι ελεύθεροι χώροι του ΠΣΘ μέσα από: (α) Την τοπιακή, περιβαλλοντική εξυγίανση, διευθέτηση και διαμόρφωση της Ανατολικής Περιφερειακής Τάφρου και των χειμάρρων που απορρέουν σε αυτή και διασχίζουν το ΠΣΘ (Κωνσταντινίδη, Τούμπας, Μαλακοπής, Ελαιόρεμα, Χαλιλ Ντερέ και Αλλατίνη) και την ένταξή της μέσα από μια οικολογική προσέγγιση ως στοιχείου της πόλης και διατήρησης της αστικής οικολογίας. (β) Την προώθηση προγράμματος αστικής και τοπιακής ανάπλασης στα πλαίσια των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων αστικής ανάπτυξης στο δυτικό τόξο (από το δήμο Συκεών μέχρι και τις εκβολές του Δενδροποτάμου). (γ) Την ένταξη των στρατοπέδων που βρίσκονται εντός ή στις παρυφές του ΠΣΘ στο δίκτυο ελεύθερων χώρων με κύρια και κατά προτεραιότητα χρήση το αστικό πράσινο.» Αυτό θα είναι σε κάθε περίπτωση το πλαίσιο, αλλά χωρίς κίνηση του Δήμου δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Αντίθετα άλλοι σχεδιασμοί μπορεί να κυριαρχήσουν όπως η πρόσφατη προσπάθεια για σχεδιασμό δόμησης κτηριακού συγκροτήματος γραφείων περίπου 10.000 τ.μ στον χώρο της Έκθεσης ο οποίος επιχειρείται να παρουσιαστεί ως εφαρμογή του ευρύτερου «Μητροπολιτικού Πάρκου», που προβλέπει το σχέδιο νόμου του Νέου Ρυθμιστικού. Το Μητροπολιτικό Πάρκο που προκρίνει το νέο Ρυθμιστικό περιλαμβάνει τις περιοχές Λευκού Πύργου, πάρκου ΧΑΝΘ – Θεάτρου Κήπου – Βασιλικού Θεάτρου, Αρχαιολογικού Μουσείου, χώρου ΔΕΘ, Πανεπιστημίων, Γ’ Σώματος Στρατού, Πεδίου του Άρεως, με εκτόνωση στην περιοχή της Ευαγγελίστριας και τους Κήπους του Πασά. Όσο όμως δεν προχωράει ένας φιλοπεριβαλλοντικός σχεδιασμός τα σχέδια μένουν ευχές ενώ οι κτηματομεσίτες και οι εργολάβοι παίρνουν την πρωτοβουλία των κινήσεων.
βιολόγος Δημήτρης Μπούσμπουρας, υποψήφιος δημοτικός σύμβουλος του Μένουμε Θεσσαλονίκη, μας πληροφορεί για την πανίδα και τη χλωρίδα της περιοχής.
Παρακάτω, ακολουθεί κείμενο του Δημήτρη Μπούσμπουρα σχετικά με την περιφερειακή τάφρο και τα ρέματα της Θεσσαλονίκης:
Τα ρέματα και η περιφερειακή τάφρος της Θεσσαλονίκης. Διάδρομοι ζωής και αναψυχής.
Η Θεσσαλονίκη είναι από τις πόλεις με το λιγότερο πράσινο ανά κάτοικο. Μόλις 2,7 τετρ. μέτρα ανά κάτοικο ενώ το κατώτερο παραδεχτό όριο για να είναι πραγματικά φιλική στον άνθρωπο μια πόλη είναι 10 τετρ. μέτρα.
Στην Θεσσαλονίκη έχουμε κάλυψη κατά 77% από κτήρια, 19% από ασφαλτοστρωµένους δρόµους και 4% από ελεύθερους χώρους. Η θάλασσα και η επιμήκης εξάπλωση της πόλης κατά μήκος της ακτής και η ύπαρξη του προστατευόμενου περιφερειακού δάσους Σειχ Σου[1] σώζουν την πόλη και δίνουν μια ανάσα. Τα ρέματα που είναι φλέβες ζωής μέσα στην πόλη έχουν σκεπαστεί και έχουν μετατραπεί σε δρόμους. Στον υγρότοπο που υπήρχε στην δυτική πλευρά της πόλης έχει κατασκευαστεί ο Σιδηροδρομικός Σταθμός που δημιουργούσε μια υγροτοπική συνέχεια μέχρι το Καλοχώρι και το Δέλτα των ποταμών Γαλλικού και Αξιού. Σήμερα τα όρια της πόλης στα δυτικά ορίζονται από ένα ρυπασμένο ποτάμι τον Δενδροπόταμο. Μέσα στην ρύπανση από λάδια στην εκβολή του, πίσω από το λιμάνι μπορεί να δούμε ακόμα σήμερα φοινικόπτερα (φλαμίγκο) και ερωδιούς. Το αεροδρόμιο επίσης κατασκευάστηκε μέσα σε υγρότοπο στις εκβολές του Ανθεμούντα αφού αποξηράνθηκαν τεράστιες εκτάσεις.
Παρ’ όλα αυτά ακόμα σήμερα μέσα στο πολεοδομικό συγκρότημα του Δήμου Θεσσαλονίκης τα ρέματα είναι μια πηγή ζωής. Σε στενές ζώνες αναπτύσσεται φυσική βλάστηση και φωλιάζουν πουλιά. 44 είδη φωλιάζουν στην πόλη από τα 144 που έχουν παρατηρηθεί σύμφωνα με την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία[2]. Η διατήρηση της φυσικότητας στα ρέματα και η αντιμετώπισή τους σαν φυσικές ζώνες δίνουν την δυνατότητα να συνδεθούν τα πάρκα με το περιαστικό δάσος. Μια τέτοια προσέγγιση δίνει την δυνατότητα για αναψυχή και ένα ήρεμο περίπατο πολύ κοντά σε πολύβουες περιοχές. Η γνώση για την φύση υπάρχει και το επιστημονικό δυναμικό που ασχολείται με την αρχιτεκτονική τοπίου για να σχεδιάσει χώρους αστικού πρασίνου επίσης είναι διαθέσιμα στην πόλη, τόσο στο πανεπιστήμιο όσο και στον χώρο των μελετητών. Οι πολίτες επίσης έχουν δείξει την διάθεσή τους να συμβάλουν με εθελοντική εργασία στους καθαρισμούς και τις φυτεύσεις.
Η Περιφερειακή Τάφρος είναι από τους σημαντικότερους διαδρόμους νερού και πρασίνου. Κατέρχεται από το Σέιχ Σου και ενώνεται με ρέματα όπως το ρέμα της Τούμπας και φτάνει στην θάλασσα. Η τάφρος έσωσε την πόλη από τις πλημμύρες. Αν τα ρέματα που έχουν σκεπαστεί στο κέντρο της Θεσσαλονίκης είχαν αντιμετωπιστεί με τον ίδιο τρόπο δεν θα υπήρχαν τα προβλήματα των πλημμυρών που εμφανίζονται όταν βρέχει ραγδαία.
Το σημαντικότερο στοιχείο της τάφρου είναι η ανάπτυξη επιμήκους ζώνης πρασίνου στα πρανή και εξωτερικά. Σε όλο το μήκος της έχει ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά. Έχουν γίνει σημαντικές προσπάθειες στον Δήμο Πυλαίας αλλά στα όρια του Δήμο Θεσσαλονίκης δεν έχει γίνει καμία παρέμβαση και η ρύπανση είναι εμφανής. Ευτυχώς η ανάγκη παροχέτευσης μεγάλης ποσότητας νερού, για την αποφυγή πλημμυρών έχει αποτρέψει το σκέπασμα της τάφρου και την μετατροπή της σε δρόμο. Παραμένει έτσι ως ένα ποτάμι φυσικό και σε μερικά σημεία ως ανοικτό κανάλι μέσα στην πόλη. Με τον καθαρισμό του από σκουπίδια και με μικρές παρεμβάσεις, χωρίς τσιμέντο και εντυπωσιακές κατασκευές, αλλά με γεφυράκια και λιθόκτιστες κατασκευές όπως πέτρινα τοιχία και διαμόρφωση μονοπατιών μπορεί να γίνει ένας τόπος για περίπατο σε τοπικό αλλά και υπερτοπικό επίπεδο.
Μέσα σε μια σειρά από μελέτες[3] έχει χαθεί η προοπτική και δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την απορρύπανση, το πράσινο και τους ελεύθερους χώρους. Ο Δήμος πρέπει να πάρει πρωτοβουλίες για τοπικό σχεδιασμό αφού ακόμη και αν προχωρήσει το Ρυθμιστικό Σχέδιο απαιτείται δράση για την υλοποίηση τοπικά[4]. Αυτό όμως απαιτεί όραμα και κυρίως την αντιστροφή στην πράξη της τάσης επέκτασης της πόλης στην φύση με την αρχή «η φύση να έρθει ξανά στην πόλη».
Υποσημειώσεις:
[1] ως Τοπίο Ιδιαίτερου Φυσικού Κάλλους (ΦΕΚ 148/Β/84 και ως ζώνη υψηλής προστασίας (Π.Δ. 17-1-1994, ΦΕΚ 516/Δ/1994)
[2] Οικονομίδης Κ. & Δ. Μπούμπουρας 2014. Τα πουλιά της Θεσσαλονίκης. Οδηγός αναγνώρισης. Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία. 40 σελ.
[3] Το Ρυθμιστικό Σχέδιο Θεσσαλονίκης θεσμοθετήθηκε το 1985 με τον Νόμο 1561 αναθεωρήθηκε πολλές φορές, πέρασε από τις διαδικασίες του Οργανισμού Ρυθμιστικού που καταργήθηκε το 2014 και οι αρμοδιότητές του πέρασαν στο Υπουργείο Περιβάλλοντος που έχει και την αρμοδιότητα της χωροταξίας και ο σχεδιασμός εντάχθηκε στον Περιφερειακό Σχεδιασμό της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
[4] Στο Σχέδιο νόμου για το νέο Ρυθμιστικό της Θεσσαλονίκης που έφτασε στην βουλή αλλά δεν θεσμοθετήθηκε αναφέρει: «Ανασυντάσσονται οι ελεύθεροι χώροι του ΠΣΘ μέσα από: (α) Την τοπιακή, περιβαλλοντική εξυγίανση, διευθέτηση και διαμόρφωση της Ανατολικής Περιφερειακής Τάφρου και των χειμάρρων που απορρέουν σε αυτή και διασχίζουν το ΠΣΘ (Κωνσταντινίδη, Τούμπας, Μαλακοπής, Ελαιόρεμα, Χαλιλ Ντερέ και Αλλατίνη) και την ένταξή της μέσα από μια οικολογική προσέγγιση ως στοιχείου της πόλης και διατήρησης της αστικής οικολογίας. (β) Την προώθηση προγράμματος αστικής και τοπιακής ανάπλασης στα πλαίσια των ολοκληρωμένων παρεμβάσεων αστικής ανάπτυξης στο δυτικό τόξο (από το δήμο Συκεών μέχρι και τις εκβολές του Δενδροποτάμου). (γ) Την ένταξη των στρατοπέδων που βρίσκονται εντός ή στις παρυφές του ΠΣΘ στο δίκτυο ελεύθερων χώρων με κύρια και κατά προτεραιότητα χρήση το αστικό πράσινο.» Αυτό θα είναι σε κάθε περίπτωση το πλαίσιο, αλλά χωρίς κίνηση του Δήμου δεν πρόκειται να γίνει τίποτα. Αντίθετα άλλοι σχεδιασμοί μπορεί να κυριαρχήσουν όπως η πρόσφατη προσπάθεια για σχεδιασμό δόμησης κτηριακού συγκροτήματος γραφείων περίπου 10.000 τ.μ στον χώρο της Έκθεσης ο οποίος επιχειρείται να παρουσιαστεί ως εφαρμογή του ευρύτερου «Μητροπολιτικού Πάρκου», που προβλέπει το σχέδιο νόμου του Νέου Ρυθμιστικού. Το Μητροπολιτικό Πάρκο που προκρίνει το νέο Ρυθμιστικό περιλαμβάνει τις περιοχές Λευκού Πύργου, πάρκου ΧΑΝΘ – Θεάτρου Κήπου – Βασιλικού Θεάτρου, Αρχαιολογικού Μουσείου, χώρου ΔΕΘ, Πανεπιστημίων, Γ’ Σώματος Στρατού, Πεδίου του Άρεως, με εκτόνωση στην περιοχή της Ευαγγελίστριας και τους Κήπους του Πασά. Όσο όμως δεν προχωράει ένας φιλοπεριβαλλοντικός σχεδιασμός τα σχέδια μένουν ευχές ενώ οι κτηματομεσίτες και οι εργολάβοι παίρνουν την πρωτοβουλία των κινήσεων.
