To άρθρο που διέγραψε από το αρχείο η Ελευθεροτυπία: Τα διακόσια κοστούμια του Φλωράκη

Του ΦΩΤΗ ΠΑΠΟΥΛΙΑ

Χαλάνδρι, οδός Πυθίας, αριθμός έξι. Ενα διώροφο σπίτι .....
αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του 1960 που στέγασε από το 1974 τον Χαρίλαο Φλωράκη.




Το διώροφο σπίτι, αρχιτεκτονικής της δεκαετίας του '60, που στέγασε από το 1974 τον Χαρίλαο Φλωράκη.

Ο πρώτος του όροφος υπήρξε για 30 ολόκληρα χρόνια η «κρυψώνα» του ιστορικού ηγέτη της αριστεράς, του «καπετάν Γιώτη», στις μέρες της δημοκρατίας. Και από αύριο το σπίτι αυτό, γεμάτο από τα «ίχνη» του πρώην γραμματέα του ΚΚΕ, θα μετονομαστεί σε Κέντρο Ιστορικών Ερευνών.

*Δεξιά της εισόδου του διαμερίσματος βρίσκεται το παλιό σκούρο καφέ δρύινο γραφείο, η βαριά πολυθρόνα, και ακριβώς απέναντι, από τοίχο σε τοίχο, η βιβλιοθήκη του Χαρίλαου Φλωράκη. Δέκα χιλιάδες τίτλοι βιβλίων!


Γκόγκολ και Σταντάλ

Οι κλασικοί του μαρξισμού στα ρώσικα και στα αγγλικά και δίπλα τους οι ρώσοι κλασικοί: Τολστόι, Ντοστογιέφσκι, Γκόγκολ, Πούσκιν, (εκδόσεις του '20 και '30) στη μητρική τους γλώσσα, που ο Χαρίλαος γνώριζε άπταιστα.

*Σε άλλα ράφια και οι Γάλλοι, με πρώτους τους Σταντάλ, Μπαλζάκ και Ουγκό. Αλλά και η ιστορία του Γιάννη Κορδάτου, όλα τα βιβλία του Γιάννη Ρίτσου και αμέτρητες εκδόσεις για τον ελληνικό εμφύλιο και την αντίσταση.

Ο ίδιος διάβαζε συνεχώς και τα πάντα, κι έτσι οι δερματόδετοι τόμοι του παρελθόντος συνυπάρχουν με βιβλία που γράφτηκαν από λιγότερο γνωστούς, και από συγγραφείς με μικρότερο έργο. Σ' αυτό το χώρο, άλλωστε, τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης συναντιόταν με τη νέα γενιά του ΚΚΕ, τους Μίμη Ανδρουλάκη, Μαρία Δαμανάκη, Δημ. Καραγκουλέ, Γ. Δραγασάκη, Παν. Λαφαζάνη, Ν. Χουντή και τόσους άλλους.


Πάνω από δέκα χιλιάδες τίτλοι βιβλίων υπάρχουν στην βιβλιοθήκη του. Απέναντι ακριβώς από αυτήν είναι, το παλιό σκούρο καφέ δρύινο γραφείο του. Λεπτομέρεια: Στο γραφείο του πάντα υπήρχαν -σε ειδική «παράταξη»- τα τσιμπούκια του, η μεγάλη αδυναμία του Χ. Φλωράκη. Συνολικά πρέπει να είχε πάνω από 100 κομμάτια.
Οι δρόμοι τους χώρισαν αργότερα, όμως η αλληλοεκτίμηση έμεινε αναλλοίωτη...

*Στο ψηλότερο έπιπλο η προτομή του Λένιν και πάνω στο γραφείο η φωτογραφία της γυναίκας του Μάρθας. Σε παράταξη, ύστερα, τα τσιμπούκια του. Υπερέβαιναν τα εκατό, αφού όλοι γνώριζαν την αδυναμία του, και για τον Χαρίλαο ήταν το πιο καλοδεχούμενο δώρο. Ελάχιστοι, όμως, ήξεραν την προτίμησή του στον καπνό: μαύρος ντραμ σκληρός, τον οποίο φρόντιζε, τουλάχιστον στα πρώτα χρόνια της νόμιμης παρουσίας του στην Ελλάδα, να προμηθεύεται από το εξωτερικό.

*Απέναντί του η τηλεόραση. Πρέπει ίσως να ήταν ο μοναδικός Ελληνας που παρακολουθούσε ρώσικα κανάλια πριν φτάσει εδώ η δορυφορική σύνδεση: Γύρω στα 1975 είχε προμηθευτεί έναν ειδικό δέκτη από τη Ρωσία.


Και κλασικοί και κλαρίνα

Προσέξτε, όμως! Ελάχιστα παρακολουθούσε τις ειδήσεις της Μόσχας. Ηταν φανατικός του καλού μπαλέτου, της όπερας και του κινηματογράφου.

*Δίπλα ακριβώς ένα ακριβό για τα δεδομένα της εποχής στερεοφωνικό συγκρότημα και εκατοντάδες δίσκοι.


Οι ετοιμασίες ολοκληρώθηκαν απόψε και από αύριο το κοινό και οι ερευνητές θα μπορούν να βρίσκουν εκεί τα βιβλία και τα ντοκουμέντα του Χ. Φλωράκη.
Στην πρώτη γραμμή οι Ρώσοι Ρίμσι -Κόρσακοφ, Τσαϊκόφσκι, Στραβίνσκι, Σοστακόβιτς, και σε περίοπτη θέση η ελληνική δημοτική μουσική και συλλογές με λαϊκά τραγούδια. Αλμπουμ με ηπειρώτικα και τσάμικα, κλαρίνα και θρακιώτικες τούμπες, και δίπλα ο Τσιτσάνης, τα ρεμπέτικα και ο Θεοδωράκης. Απαραίτητα εφόδια για τις βραδινές παρέες που μαζεύονταν στο μικρό, φιλόξενο σαλόνι, αριστερά της εισόδου.

*Από τους πιο τακτικούς επισκέπτες του Χαρίλαου Φλωράκη ήταν οι Τίτος Βανδής, Αντ. Αμπατιέλος, Μίκης Θεοδωράκης, Βασ. Εφραιμίδης, αλλά και στελέχη του ΠΑΣΟΚ, όπως ο Γ. Αλευράς και ο Απ. Λάζαρης.

*Η πολιτική συζήτηση συνήθως έδινε τη θέση της σε κουβέντα εφ' όλης της ύλης και όταν εμφανίζονταν οι Γιώτα Βέη, Δημήτρης Μητροπάνος, Λάκης Χαλκιάς και το ζεύγος Πάνου και Αθηνάς Γεραμάνη το γλέντι άναβε. Πίτες και κρασί κόκκινο Μεσενικόλα (από την περιοχή της λίμνης Πλαστήρα) ήταν η συνήθης συνοδεία του τραγουδιού.

Τσίπουρο με σερνικοβότανο


Αν και η μεγάλη του αγάπη ήταν ο «Κίτσος», το παλιό Lada Niva που είχε παραγγείλει στη Μόσχα, επισήμως μετακινούνταν με το κομματικό Audi.
*Οι έξοδοι ήταν μάλλον σπάνιες, θυμάται, σήμερα, ένα μέλος της συντροφιάς: «Μερικές φορές, ωστόσο, ξεκινάγαμε με τσίπουρο, στο οποίο ο Χαρίλαος πρόσθετε σερνικοβότανο για να πάρει γεύση και να γλυκαίνει το λαρύγγι, κι ύστερα διαπιστώναμε ότι... δεν υπήρχε φαγητό. Τότε ο Πάνος Γεραμάνης έριχνε το σύνθημα για μεζέ και ρεμπέτικο». Η πιο εύκολη λύση; Η ταβέρνα του «Θανάση» στο Χαλάνδρι, για ψητά στα κάρβουνα.

*Στους τοίχους του διαδρόμου που ενώνει τα τρία δωμάτια του σπιτιού, πίνακες κυρίως λαϊκών ζωγράφων της Θεσσαλίας, αλλά και ηρωικές στιγμές από τον φωτογράφο της Αντίστασης Σπύρο Μελετζή. Σε περίοπτη θέση και το «πτυχίο» από τη στρατιωτική σχολή «Φρούζεν» όπου ο Χαρίλαος Φλωράκης σπούδασε όταν ήταν στη Μόσχα.

*Και, βέβαια, τα μετάλλια που του είχαν απονεμηθεί από το ΚΚΣΕ, από κυβερνήσεις των τότε σοσιαλιστικών χωρών και προσωπικές φωτογραφίες από τη δράση του καπετάν Γιώτη στην Αντίσταση και στον Εμφύλιο. Φωτογραφία ζωής εκείνη με τη μάνα του και την αδελφή του.

Η ταμπέλα έξω από το σπίτι του στην οδός Πυθίας 6, που μετονομάζεται τώρα οδός Χαρίλαου Φλωράκη.
*Σε διάφορα σημεία του σπιτιού στιγμιότυπα από τα ταξίδια του ανά τον κόσμο.

Αγαπημένοι του προορισμοί ήταν η Ισπανία (αγαπούσε τη Βαρκελώνη), η Βουδαπέστη, η Πράγα. Θεωρούσε επίσης αξεπέραστης ομορφιάς τη Μόσχα, αλλά είχε κυριολεκτικά εντυπωσιαστεί κι από το ταξίδι του στη Νέα Υόρκη.

Το Audi και ο «Κίτσος»

*Αγαπημένη και σχετικά άγνωστη συνήθεια του Χαρίλαου στα ταξίδια ήταν να επισκέπτεται τα εμπορικά κέντρα και να χαζεύει, συχνά μάλιστα να αγοράζει ρολόγια, γραβάτες και πουκάμισα -αξεσουάρ ασυνήθιστα για έναν ηγέτη της ελληνικής αριστεράς. Ετσι, ο αριθμός των 200 κοστουμιών στην ντουλάπα του υπνοδωματίου δεν προκαλεί έκπληξη σε όσους γνώριζαν την αγάπη του για τα καλά ρούχα.

Από τους πιο τακτικούς επισκέπτες στο σπίτι του Χαρίλαου ήταν ο Δ. Μητροπάνος.

*Στους δρόμους, ωστόσο, ο Χαρίλαος δεν ήταν «κοκέτης»: Αν και επισήμως μετακινούνταν με ένα Audi, ιδιοκτησίας του ΚΚΕ (πάντα καθόταν μπροστά δεξιά με οδηγό τον φίλο του τον Αντώνη) η αγάπη του ήταν ο «Κίτσος»: το παλιό Lada Niva που είχε παραγγείλει στη Μόσχα και οδηγούσε ο ίδιος όταν ανέβαινε στα βουνά της νιότης του...

*Από αύριο το βράδυ, λοιπόν, το σπίτι του Χαλανδρίου θα ανοίξει ξανά! Τώρα, για επισκέψεις του κοινού και ερευνητών που θα βρίσκουν εκεί βιβλία και ντοκουμέντα του Χαρίλαου, πλην, βεβαίως, των κομματικών εγγράφων, που έχουν ήδη μεταφερθεί στα αρχεία του Περισσού.

*Στο ισόγειο θα εξακολουθούν να μένουν, πιστοί φρουροί, ο Αντώνης και η γυναίκα του Βάσω. Οπως άλλοτε. Ομως η οδός Πυθίας θα έχει αλλάξει: μετονομάζεται, πια, οδός Χαρίλαου Φλωράκη.


ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ - 10/06/2007

Copyright © 2007 Χ. Κ. Τεγόπουλος Εκδόσεις Α.Ε.