Πέμπτη 27 Φεβρουαρίου 2025

Η "γύμνια" του πολιτικού συστήματος και τα "κουρέλια" του αντισυστημισμού

 Του Γεωργίου Ι. Μάτσου

Είναι κακό πράγμα ο αντισυστημισμός; Είναι, όσο κακό πράγμα είναι ο πυρετός για τον οργανισμό. Ο πυρετός δεν υπάρχει αυτοδύναμα. Οφείλεται σε λοίμωξη, σε φλεγμονή ή σε άλλη προβληματική κατάσταση του οργανισμού. Είναι μια αντίδραση. Είναι σύμπτωμα, δεν είναι αυτός η.... νόσος.

Έτσι και ο αντισυστημισμός. Είναι σύμπτωμα ενός πολιτικού συστήματος που νοσεί από άλλη αιτία, για την οποία οι πολίτες θεωρούν ότι δεν έχουν επαρκή εκπροσώπηση από τα υφιστάμενα πολιτικά κόμματα.

Είναι λύση ο αντισυστημισμός; Όπως και για τον οργανισμό ο πυρετός δεν φαίνεται να προσφέρει θεραπεία στην ασθένεια που τον προκαλεί, έτσι και για τις "ασθένειες" του πολιτικού συστήματος ο αντισυστημισμός δεν φαίνεται να προσφέρει λύση.

Τι προσφέρει ο πυρετός στον οργανισμό; Τη σαφή προειδοποίηση ότι κάτι δεν πάει καλά. Ότι ο οργανισμός είναι άρρωστος και ότι πρέπει να θεραπευτεί το νόσημα, που προκαλεί τον πυρετό. Τότε θα υποχωρήσει και ο πυρετός. Ο πυρετός δεν θεραπεύεται με αντιπυρετικά. Θα πέφτει προσωρινά, όμως η αιτία που τον προκαλεί, θα συνεχίσει να φθείρει τον οργανισμό.

Το ίδιο και με τον αντισυστημισμό. Ακόμη κι αν προσωρινά καταπιεστεί, ξορκιστεί, αγνοηθεί, μειωθεί, αν ο πολιτικός οργανισμός της κοινωνίας νοσεί, το αίτιο που προκαλεί τη "νόσο" και κατ’ επέκταση τον αντισυστημισμό θα φθείρει τον οργανισμό της κοινωνίας με άκρως διαβρωτικά αποτελέσματα.

Το να λέμε ότι για τον αντισυστημισμό φταίνε οι πολίτες που στρέφονται προς τον αντισυστημισμό επειδή είναι "ψεκασμένοι", "συνωμοσιολόγοι" κλπ., είναι εξίσου λάθος με το να λέμε ότι για μια ασθένεια του οργανισμού φταίει τάχα "ο πυρετός". Ο πυρετός είναι σύμπτωμα της νόσου, δεν είναι νόσος.

Τι προκαλεί όμως τον αντισυστημισμό; Το πρόσφατο ιστορικό προηγούμενο της περιόδου του πρώτου Μνημονίου (2010-11), σε συνδυασμό με την ενεστώσα άνοδο του αντισυστημισμού επ’ αφορμή της τραγωδίας των Τεμπών, μπορούν να δώσουν κοινές απαντήσεις. Ίσως μάλιστα η συμπεριφορά της κοινωνίας που κινείται αντισυστημικά σήμερα, να διαφωτίζει και τις αντίστοιχες συμπεριφορές την περίοδο του πρώτου Μνημονίου, καθώς η ένταση της εποχής εμπόδιζε την καλόπιστη και ψύχραιμη διερεύνηση.

Κοινά στοιχεία της περιόδου του πρώτου Μνημονίου με την τωρινή περίοδο είναι τα εξής:

Μεγάλο τμήμα της κοινωνίας θεωρεί ότι η κυβέρνηση λέει ψέματα για συγκεκριμένο σοβαρό ζήτημα. Τότε για την αιτία, την αναγκαιότητα και τις προοπτικές της υπαγωγής μας στο πρώτο Μνημόνιο, τώρα για την αιτία των θανάτων στα Τέμπη και την τυχόν συγκάλυψη λαθρεμπορικού φορτίου. Προσοχή: Δεν έχει σημασία αν είναι ορθή η πεποίθηση αυτή της κοινωνίας. Αρκεί που υπάρχει σε κρίσιμο τμήμα της.

Αυξανόμενο τμήμα της κοινωνίας δυσκολεύεται οικονομικά. Τότε η επιδείνωση του βιοτικού επιπέδου ήταν ραγδαία – τα δύο εκείνα χρόνια η σωρευτική ύφεση ήταν 14,4% και τέθηκαν οι βάσεις του συνολικού 25% ύφεσης των μνημονιακών ετών. Τώρα είναι μεν λιγότερο ραγδαία, αλλά πάντα αισθητή και μειώνει την πίστη του κόσμου προς το πολιτικό σύστημα.

Υπάρχει έντονη και διαρκής, στα όρια του μανιχαϊσμού, πολεμική από την πλευρά της κυβέρνησης και του φιλοκυβερνητικού τύπου προς το τμήμα της κοινωνίας που απορρίπτει την κυβερνητική εκδοχή για τα πράγματα. Τότε ήταν "εχθροί της σωτηρίας της χώρας", "τεμπέληδες και διεφθαρμένοι φοροφυγάδες" που "μαζί τα φάγαμε", τώρα είναι "συνωμοσιολόγοι", "ψεκασμένοι", "ακροδεξιοί" ή "οπαδοί της Ζωής Κωνσταντοπούλου" κλπ.

Δεν υπάρχει άλλη θεσμική διέξοδος στην οποία ελπίζουν οι πολίτες. Τότε ήταν η Ευρώπη που θεωρήθηκε από το αντισυστημικό τμήμα της κοινωνίας ότι πρόδωσε την Ελλάδα, ενώ προηγουμένως θεωρούνταν ελπίδα για διόρθωση των κακώς κειμένων. Τώρα είναι η Δικαιοσύνη που (καλώς ή κακώς, δεν έχει σημασία) θεωρείται από το αντισυστημικό τμήμα της κοινωνίας ότι παραβιάζει το καθήκον της στην υπόθεση των Τεμπών.


Δεν υπάρχει ορατή εναλλακτική από την αντιπολίτευση. Όσο η τότε αξιωματική αντιπολίτευση ("αντιμνημονιακός" Σαμαράς) διατηρούσε ρητορική ανταποκρινόμενη στοιχειωδώς στον ψυχισμό των μη πειθόμενων από την κυβερνητική εκδοχή των πραγμάτων (π.χ. η υπόσχεση για "μία και μόνη εξεταστική για το πώς μπήκαμε στο Μνημόνιο") οι πολίτες δεν είχαν στραφεί μαζικά σε αντισυστημικές λύσεις. Αυτό άλλαξε με την κυβέρνηση Παπαδήμου και την υπερψήφιση του PSI, όπως διαπιστώθηκε στις εκλογές του Μαΐου 2012.

Σήμερα ήδη εξαρχής κανένα κόμμα δεν πείθει επαρκώς ότι θα κινηθεί κατά τις επιθυμίες του αντιδρώντος τμήματος της κοινωνίας.

Η απτή αίσθηση αδιεξόδου και τότε και τώρα, για το αντιδρών τμήμα της κοινωνίας. Η αίσθηση ότι στο τέλος τίποτε δεν θα αλλάξει, όσο και να αντιδράσει κανείς, όσο και να πολεμήσει "το σύστημα". Δημιουργούνται έτσι συνθήκες για τυφλή αντίδραση, που δεν κατατείνει σε συγκεκριμένο σχέδιο αλλαγής πορείας της κοινωνίας και της πολιτικής.

Η περιφρόνηση εκ μέρους του τμήματος της κοινωνίας που συμφωνεί με την κυβέρνηση έναντι του αντιδρώντος τμήματος της κοινωνίας και οι συνθήκες μανιχαϊσμού που δημιουργούνται. Αντίστροφα, το αντιδρών τμήμα της κοινωνίας απαντά με μίσος έναντι των μη αντιδρώντων.

Ας σταθούμε λίγο περισσότερο στο τελευταίο ζήτημα. Και τότε και τώρα, η πολεμική που αναπτύσσεται μεταξύ αντιδρώντος και του μη αντιδρώντος τμήματος της κοινωνίας έχει σαφές αντιδημοκρατικό υπόβαθρο. Οι αντιδρώντες πολίτες υπονοούνται ως β΄ κατηγορίας πολίτες, αμόρφωτοι, χωρίς δυνατότητα κατανόησης του τι συμβαίνει. Αντίστροφα, και οι μη αντιδρώντες πολίτες υπονοούνται ως "τσιράκια του συστήματος" και "αιτία του κακού", άνθρωποι γεμάτοι δολιότητα και κακές προθέσεις. Τέτοιες αντιλήψεις, πέραν του ότι εντείνουν το διαχωριστικό τείχος μεταξύ των δύο κατηγοριών πολιτών, αποτελούν καθαυτές πρόβλημα για τη δημοκρατία, διότι υπορρήτως οι μεν δεν αναγνωρίζουν στους δε και οι δε στους μεν το δικαίωμα ισότιμης συμμετοχής στο πολιτικό γίγνεσθαι. Πολλοί από αυτούς, εκατέρωθεν, εάν είχαν τη δυνατότητα να εξαφανίσουν τον Άλλον "με το πάτημα ενός πλήκτρου", χωρίς αμφιβολία θα το έπρατταν.

Κι όμως. Θα αισθανθούν μεγάλη έκπληξη οι πολίτες εκατέρωθεν εάν διερευνήσουν τις προθέσεις του εκάστοτε Άλλου και αντιληφθούν ότι, όσο μακριά κι αν βρίσκονται οι αντιλήψεις τους, η μεγάλη πλειονότητα και των μεν και των δε είναι καλοπροαίρετη και ειλικρινώς πιστεύουν αυτά που πιστεύουν. Αυτό πρέπει να γίνει ευρύτερα κατανοητό. Δεν ισχύει ασφαλώς για τους (επαγγελματικούς) επικοινωνιακούς μηχανισμούς, που ανήκουν συντριπτικά στην πλευρά της (εκάστοτε) κυβέρνησης, την έχουσα και το ταμείο του κρατικού χρήματος στα χέρια της. Ισχύει όμως για τους απλούς πολίτες, που τάσσονται είτε στο πλευρό της είτε απέναντι από την κυβέρνηση.

Δεν θα διερευνήσουμε για ποιο λόγο σήμερα η αντιπολίτευση λίγο μόνον επωφελείται από τον αντισυστημισμό. Θα επαναλάβουμε μόνον το προφανές: Όπως ο πυρετός λίγα προσφέρει στην αντιμετώπιση της αρρώστιας και κυρίως αποτελεί προειδοποιητικό σημάδι, έτσι και ο αντισυστημισμός πρέπει να αξιοποιηθεί ως προειδοποιητικό σημάδι, για να αντιμετωπιστεί επειγόντως η χρόνια "λοίμωξη" του πολιτικού συστήματος, που κινδυνεύει πια να εξελιχθεί σε θανατηφόρα γάγγραινα και το αφήνει γυμνό.

Και όταν κανείς είναι γυμνός, ακόμη και ένα κουρέλι του φαίνεται χρήσιμο για να καλύψει τη γύμνια του. Έτσι λειτουργεί τελικά λοιπόν ο αντισυστημισμός. Εκτός από "πυρετός", και ως "κουρέλι" με το οποίο ψευτοκαλύπτεται η γύμνια του πολιτικού συστήματος.

"Καλύτερα γυμνός παρά με κουρέλια", θα πουν οι μεν. "Καλύτερα με κουρέλια παρά γυμνός", θα απαντήσουν οι δε. "Το κανονικό ‘ρούχο’ είναι η αλήθεια στον δημόσιο λόγο", θα προσπαθήσω να πω εγώ. "Γνώσεσθε τὴν ἀλήθειαν, καὶ ἡ ἀλήθεια ἐλευθερώσει ὑμᾶς" (Ιω. η΄ 32).

Αυτό είναι και το βαθύτερο αίτημα του συλλαλητηρίου της Παρασκευής 28-2-2025: Η αλήθεια, που οι διαδηλωτές θεωρούν ότι κρύβεται. Από αυτή την άποψη και ασχέτως της τοποθέτησης που έχει ο καθένας για την ουσία του αιτήματος (αν δηλαδή όντως κάτι συγκαλύπτεται ή όχι), πρόκειται για συγκλονιστική στο αίτημά της πολιτική εκδήλωση.

Διάφορες ιδιοτέλειες πάντοτε θα εμποδίζουν την εισφορά της αυτούσιας αλήθειας στον δημόσιο λόγο. Ωστόσο, οι απλοί πολίτες έχουμε κάθε δυνατότητα να αναζητούμε την αλήθεια χωρίς φανατισμό, αποφεύγοντας τη δεδομένη προσωπική ιδιοτέλεια δικαίωσης της θέσης μας. Τούτο είναι ίσως το σημαντικότερο που μπορούμε να συνεισφέρουμε σήμερα στην πατρίδα μας.


* Δ.Ν., Δικηγόρος

δημοσιεύτηκε στο capital.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου