1ον Τα ευρήματα της Βενιζέλου αποτελούν ένα μεγάλο πολιτιστικό κεφάλαιο για την πόλη.
Δίνεται η δυνατότητα στην πόλη να προβεί σε μια μεγάλη επένδυση, που αφορά στην ταυτότητα και την πολιτιστική κληρονομιά της. Οι ωφέλειες είναι πολλαπλές και σημαντικές, καθώς υπάρχει η ευκαιρία να δημιουργηθεί ένα νέο τοπόσημο για την πόλη που:
📌 Αναδεικνύει την υπερχιλιετή συνέχεια του αστικού της βίου, πράγμα που επηρεάζει την ταυτότητα της πόλης προς τα έξω (το διεθνές αποτύπωμα των ευρημάτων φαίνεται από τον τρόπο που κάλυψαν τα σχετικά με αυτό γεγονότα τα διεθνή μέσα, το ενδιαφέρον ξένων διαπρεπών βυζαντινολόγων κ.ο.κ.).
📌 Μπορεί να αποτελέσει μόνιμο πόλο έλξης των επισκεπτών της κομίζοντας στην πόλη αρκετά έσοδα.
📌 Μπορεί να καταστεί σημείο αφετηρίας για την μετεξέλιξη της πόλης σε παγκόσμιο κέντρο μελετών των Βυζαντινών σπουδών.
📌 Απαντάει με τον πιο δημιουργικό τρόπο στην πολιτιστική πολιτική του τουρκικού νεο-οθωμανισμού, ο οποίος θέλοντας να επανέλθει στην Θεσσαλονίκη και να την καταστήσει κατά τις δεκαετίες που έρχονται βαλκανικό κόμβο των συμφερόντων του, έχει ξεκινήσει εδώ και χρόνια μια εκστρατεία υποβάθμισης της ελληνικότητας της πόλης με την παράλληλη, τεχνητή διόγκωση του ιστορικού αποτυπώματος της οθωμανικής της περιόδου.
Συνοψίζοντας: Η σωστή διαχείριση της επί τόπου παραμονής των αρχαιοτήτων στη Βενιζέλου, μπορεί να αποτελέσει μια ουσιαστική αφετηρία ώστε να αναβαθμιστεί η ταυτότητα της πόλης, να μετεξελιχθεί από «φαγητοφραπεδούπολη» σε «Φλωρεντία των Βαλκανίων». Με λίγα λόγια, η διατήρηση των αρχαιοτήτων στη Βενιζέλου και η αξιοποίησή τους σ’ ένα επισκέψιμο μνημείο θα πρέπει να θεωρείται εμβληματική επένδυση για την Θεσσαλονίκη, καθώς ανοίγει νέους δρόμους που τόσο πολύ ανάγκη τους έχει.
2ον Το έργο πρέπει να ολοκληρωθεί γρήγορα
Το έμμεσο κόστος από την τόσο επιπόλαια και τεχνικά ετερόδοξη κατασκευή του μετρό Θεσσαλονίκης είναι υπερπολλαπλάσιο του άμεσου: Ολόκληρες γειτονιές έχουν απονεκρωθεί, η τοπική αγορά και το κυκλοφοριακό έχουν γονατίσει από τις λαμαρίνες, η απουσία του μετρό έχει τινάξει τον σχεδιασμό των μαζικών μεταφορών της πόλης στον αέρα.
Επιβάλλεται μέσα σε αυτές τις καταστάσεις να υπάρξει άμεση ολοκλήρωση ενός πρώτου κύκλου εργασιών -αναγκαιότητα η οποία δεν καλύπτεται σε κανένα από τα δυο αντιμαχόμενα σενάρια της πόλης: Γιατί η πρώην κυβέρνηση είχε μείνει πολύ πίσω στην φάση κατασκευής του σταθμού Βενιζέλου (4 χρόνια θητείας, και εμφάνισαν υποτιθέμενα τεκμήρια για την πρόοδο του έργου μελέτες που δεν εξαντλούν το τεχνικό του αντικείμενο με ημερομηνία κατάθεσης την… 30η Ιουλίου 2019), και η καινούρια, με την επαναφορά στην «απόσπαση» που προτείνει, δημιουργεί ρίσκο περαιτέρω καθυστερήσεων και αύξησης του συνολικού κόστους (καθώς κανείς δεν γνωρίζει τι βρίσκεται κάτω από την βυζαντινή μέση οδό, πόσο θα κοστίσει σε χρόνο & χρήμα η απόσπαση κ.ο.κ.).
3ον Για την καθυστέρηση του μετρό ευθύνεται ο Αθηνοκεντρισμός
Που έχει δυο άκρες, και όχι μια, όπως αρεσκόμαστε να θεωρούμε εδώ στην Θεσσαλονίκη:
Είναι από τη μία η τάση της κεντρικής πολιτείας να θέτει την περιφέρειά της σε δεύτερη μοίρα (που στην περίπτωση του συγκεκριμένου έργου αφορά στις εξ Αθηνών ευθύνες για τις χρόνιες καθυστερήσεις του, τις «τρύπες» στην χρηματοδότηση, την ελλιπή παρακολούθηση, κυρίως την επιπόλαια χάραξη που εξ αρχής ναρκοθέτησε το έργο και που ποτέ δεν αναθεωρήθηκε).
Και από την άλλη, το χαμηλό επίπεδο του τοπικού πολιτικού προσωπικού που κλήθηκε να διαχειριστεί ένα πολύπλοκο έργο, και το έμπλεξε σ’ έναν κυκεώνα «μαχών γοήτρου», πολιτικής εκμετάλλευσης, «μπετατζίδικου λαϊκισμού», απ’ τον «Γιωρίκα» και τον «Κωστίκα» του Γιώργου Σουφλιά (την βάφτιση των δυο «μετροπόντικων» που θα άνοιγαν τις σήραγγες) μέχρι τα «εγκαίνια των μουσαμάδων» του Γιάννη Μυλόπουλου, στοιχεία που έδωσαν τον τόνο στην όλη αντιμετώπιση του έργου: πολλή επικοινωνία, ελάχιστη τεχνική πρόοδος.
4ον Ο διχασμός είναι μη λύση
Η πρόσφατη διαμάχη που έγινε έχει εργαλειοποιήσει εντελώς το ζήτημα καθιστώντας το μια δικομματική διαμάχη για το γόητρο και την αυτοδικαίωση. Έτσι, όσα η μια πλευρά καταλογίζει στην άλλη σε σχέση με τον σταθμό Βενιζέλου (και το έργο συνολικότερα) διατηρούν μεγάλη δόση αλήθειας, ωστόσο και οι δυο πλειοδοτούν στις καταγγελίες για να κρύψουν μέσα σε αυτές την δική τους ευθύνη.
Έτσι, το ζήτημα βαδίζει στην κλίνη του Προκρούστη.
Η λύση που προκρίνει η τωρινή κυβέρνηση κρύβει μέσα της πολλές αδυναμίες: Κανείς δεν ξέρει τι θα βρεθεί κάτω από την βυζαντινή Μέση Οδό μετά την απόσπαση, μελέτη για την αποκατάσταση και την ανάδειξη των αρχαίων δεν υπάρχει, η ελληνική πολιτεία καλείται να καταβάλει στον εργολάβο σημαντικές αποζημιώσεις, ενώ το χρονοδιάγραμμα που κατατίθεται δεν είναι τίποτα άλλο παρά από μια υπεραισιόδοξη εκτίμηση.
Την ίδια στιγμή, λόγω της ολιγωρίας και της καθυστέρησης που επέδειξε η απερχόμενη κυβέρνηση, η λύση της «κατά χώραν» (in situ) παραμονής των αρχαίων χαρακτηρίζεται από σημαντικές αδυναμίες: Ακόμα δεν γνωρίζουμε πόσο θα κοστίσει, καθώς πέντε χρόνια μετά την αρχική απόφαση δεν έχει ολοκληρωθεί το τεχνικό σκέλος των μελετών, επιπρόσθετα δεν έχει υπάρξει καμιά μελέτη για την ανάδειξη των αρχαιοτήτων, το χρονοδιάγραμμα που κατατίθεται δεν είναι τίποτα άλλο παρά μια υπεραισιόδοξη εκτίμηση.
Τα δε αρχαία του Σταθμού Βενιζέλου, κινδυνεύουν και στις δυο εκδοχές: Στην εκδοχή της «παραμονής», να μείνουν απαξιωμένα και καταχωμένα επί δεκαετίες (όπως ο ναός της Αφροδίτης μερικές εκατοντάδες μέτρα μακρύτερα της Βενιζέλου).
Στην εκδοχή της απόσπασης, εφ’ όσον κατά την διαδικασία της καταστραφεί η ενότητα και η συνοχή του αρχαιολογικού χώρου, καθώς πρόκειται για δρόμο, και ερείπια εργαστηρίων και μαγαζιών, κατασκευασμένα με υλικά που δεν είναι σίγουρο ότι την αντέχουν.
Άρα, βρισκόμαστε μπροστά στην ζοφερή προοπτική ταυτόχρονης απαξίωσης των αρχαίων και καθυστέρησης του μετρό.
Υπάρχει λύση;
Κατά τη γνώμη μας αυτή μπορεί να αποφασιστεί μόνον αν ολοκληρωθούν οι μελέτες της κατασκευής του σταθμού με τα αρχαία που αφορούν στο σκληρό, τεχνικό κομμάτι του έργου, ταυτόχρονα, εκείνες της απόσπασης, καθώς και οι μελέτες για την ανάδειξη των αρχαιοτήτων στο σημείο (που θεωρητικά μπορεί να επιτευχθεί και στα δυο σενάρια, καθώς η παραμονή των αρχαίων προβλέπει διατήρησή τους κατά 90%, και η απόσπαση – επανατοποθέτηση κατά 85%).
Τότε, και μόνο τότε, θα ξέρουμε ακριβώς για τι πράγμα μιλάμε. Μέχρι τότε, η διαμάχη τροφοδοτείται από την ανάγκη των απερχόμενων από την εξουσία για αυτοδικαίωση, και την ανάγκη ενός τοπικού πολιτικού προσωπικού που συνδέεται με την νέα εξουσία να πάρει την ρεβάνς.
Τι θλιβερή κατάσταση για την Θεσσαλονίκη…